ครั้งที่แล้วในบทความเรื่องการเลือกซื้ออาหารสัตว์ได้เขียนเกี่ยวกับปกติผู้ประกอบการอาหารสัตว์จะต้องขอใบอนุญาตผลิต/ใบอนุญาตนำเข้า/ใบอนุญาตขายอาหารสัตว์ แล้วแต่กิจการและจากนั้นยังต้องขอขึ้นทะเบียนอาหารสัตว์ สูตรที่อยากขายก่อนเมื่อได้รับใบสําคัญการขึ้นทะเบียนอาหารสัตว์ควบคุมเฉพาะแล้วจึงขายได้

แต่กรณีที่ผู้ผลิตอาหารสัตว์ต้องการยกระดับมาตรฐานการผลิตขึ้นไปจากปกติเพื่อให้ผู้ซื้อมั่นใจ และเป็นที่ยอมรับในสากลผู้ประกอบการจะต้องทำตาม จี เอ็ม พี (GMP) หรือหลักเกณฑ์และวิธีการที่ดีในการผลิตอาหาร (Good Manufacturing Practice)

ร่วมกับระบบการวิเคราะห์อันตรายและจุดวิกฤตที่ต้องควบคุมในการผลิต (HACCP ย่อมาจาก Hazard Analysis and Critical Control Points) และขอให้กรมปศุสัตว์มาตรวจการปฏิบัติ/ระบบและออกใบรับรองให้โรงงานผลิตอาหารสัตว์นั้นๆ เฉพาะรายที่ขอใบรับรองระบบซึ่งปัจจุบันกรมปศุสัตว์ส่งเสริมให้ผู้ประกอบการอาหารสัตว์นำระบบดังกล่าว ไปใช้ในการควบคุมการผลิตอาหารสัตว์ให้ได้คุณภาพ มีความปลอดภัยตรงตามความต้องการของผู้ใช้สินค้าอาหารสัตว์และประเทศคู่ค้าการจัดทำ GMP และ HACCP ของโรงงานอาหารสัตว์มีจุดประสงค์ที่จะควบคุมอันตรายทั้งทางกายภาพ เคมีและชีวภาพ การควบคุมอันตรายทางกายภาพ คือ สิ่งปลอมปน เช่นเศษขยะ เศษโลหะ เศษแก้ว วัสดุ อันตรายทางเคมี เช่น สารพิษ สารตกค้าง สารทำความสะอาดและฆ่าเชื้อ และอันตรายทางชีวภาพ เช่นเชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา โดยกรมปศุสัตว์ต้องไปตรวจเอกสารและการปฏิบัติตามเกณฑ์ต่างๆ สำหรับการผลิตอาหารสัตว์ที่ดีนั้นผู้ประกอบการอาหารสัตว์ต้องดำเนินการโดยคำนึงถึงสิ่งต่างๆ ที่สำคัญดังต่อไปนี้

1. สถานที่ตั้งและอาคาร สถานที่ตั้งตัวโรงงานผลิตอาหารสัตว์ต้องอยู่ในพื้นที่เหมาะสมมีรั้วล้อมรอบ ห้ามมีสัตว์เลี้ยง อาคารสำนักงานควรแยกเป็นสัดส่วนจากอาคารผลิต อาคารผลิตมีขนาดเหมาะสม ออกแบบและก่อสร้างในรูปแบบที่ง่ายต่อการบำรุงรักษาทำความสะอาดและสะดวกในการปฏิบัติงาน มีมาตรการป้องกันกำจัดสัตว์และแมลง มีพื้นที่เพียงพอแบ่งแยกการผลิตเป็นสัดส่วนป้องกันการปนเปื้อนที่อาจเกิดขึ้นได้มีแสงสว่างและการระบายอากาศที่เหมาะสมกับการปฏิบัติงานมีบริเวณเก็บวัตถุดิบที่ผลิตและที่เก็บอาหารสัตว์พร้อมจำหน่ายแยกชัดเจน

2. เครื่องมือเครื่องจักรและอุปกรณ์ในการผลิต ภาชนะและอุปกรณ์ที่สัมผัสกับอาหารต้องทำจากวัสดุที่ไม่ทำปฏิกิริยากับอาหารสัตว์ ซึ่งอาจเป็นอันตรายต่อสัตว์และผู้บริโภคได้เครื่องมือเครื่องจักรจะต้องติดตั้งอย่างดีมีมาตรฐานและบำรุงรักษาอย่างสม่ำเสมอ

3. การควบคุมกระบวนการผลิต การดำเนินการทุกขั้นตอนจะต้องมีการควบคุมการผลิตตามหลักสุขลักษณะที่ดีตั้งแต่การตรวจรับวัตถุดิบ ส่วนผสมในการผลิต การจัดเตรียมการผลิต การบรรจุ การเก็บรักษาอาหารสัตว์และการขนส่ง รวมทั้งมีการตรวจสอบ

ควบคุณคุณภาพก่อนการผลิต ระหว่างการผลิตและตรวจวิเคราะห์คุณภาพอาหารสัตว์ก่อนขาย มีการจัดทำบันทึกข้อมูลเกี่ยวกับรายละเอียดการผลิตต่างๆ และรายงานผลโดยเก็บบันทึกผลการวิเคราะห์คุณภาพอาหารสัตว์ไว้อย่างน้อย 3 ปี

4. ระบบการจัดการอาหารสัตว์ที่ไม่ได้คุณภาพ กรณีที่พบว่าอาหารสัตว์ที่ขายไปแล้วหรือผลิตรอขายมีคุณภาพไม่ได้ตามมาตรฐานจะต้องมีวิธีการแก้ไขที่เหมาะสมเพื่อจัดการอาหารสัตว์ที่ไม่ได้คุณภาพ

5. การสุขาภิบาล มีการดูแลสุขาภิบาลภายในโรงงานตั้งแต่น้ำที่ใช้ วิธีการป้องกัน กำจัดสัตว์และแมลงพาหะ มีถังขยะเพียงพอ มีการบำบัดน้ำทิ้ง มีการระบายน้ำฝน มีห้องน้ำและอ่างล้างมือเพียงพอต่อผู้ปฏิบัติงาน

6. การบำรุงรักษาและการทำความสะอาด มีการบำรุงรักษาและทำความสะอาดสภาพแวดล้อมภายในและภายนอกโรงงาน ตัวอาคาร สถานที่ เครื่องมือ เครื่องจักร อุปกรณ์การผลิต ทั้งนี้การใช้สารเคมีที่เกี่ยวข้องจะต้องใช้อย่างปลอดภัยเก็บแยกเป็นสัดส่วน

7. บุคลากร บุคลากรภายในโรงงานผลิตอาหารสัตว์จะต้องมีสุขอนามัยที่ดี ไม่เป็นโรคติดต่อ มีการตรวจสุขภาพประจำปี แต่งกายให้เหมาะสม ล้างมือให้สะอาด สวมหมวก ผ้าปิดปาก ปิดจมูก มีการฝึกอบรมผู้ปฏิบัติงานอย่างสม่ำเสมอให้มีความรู้ความชำนาญในหน้าที่ความรับผิดชอบ มีความรู้ด้านสุขอนามัย มีความรู้ในการผลิตอาหารสัตว์

อ่านดูแล้วก็ไม่ง่ายใช่ไหมคะและที่จริงแล้วยังมีรายละเอียดทางการปฏิบัติและเอกสารที่ยิบย่อยกว่านี้เยอะกว่าจะได้รับใบรับรองระบบว่าผลิตอาหารสัตว์ที่มีคุณภาพมาตรฐานปลอดภัยมาถึงมือผู้ซื้อหรือส่งอาหารสัตว์ออกไปขายได้ ดังนั้นเวลาเลือกซื้อถ้าจะให้มั่นใจเพิ่มขึ้นไปอีกต้องสังเกตสัญลักษณ์/ฉลากและสอบถามผู้ขายเพิ่มเติมนะคะ

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก) 

Selection of animal feed : Aquatic animal feed

From previous topics, we’ve talked about “how to select feed for our animals” and basic concepts of “how to start feed manufacturing business”. Such details include obtaining certification of production, importation and selling of animal feed and how to obtain feed registration number.

If you are a feed producer and you want to UPGRADE your production, you will need to consider the Good Manufacturing Practice (GMP) and Hazard Analysis and Critical Control Points (HACCP) standards. These two standards will definitely help you gain customer’s trust as well as international recognition.

And who will you go to? For this purpose, the Department of Livestock Development (DLD) is responsible for issuing both GMP and HACCP certificates. The DLD also promotes the application of these 2 standards to all feed producers in order to be able complete in the international market.

GMP and HACCP aim to eliminate physical, chemical and biological risks that can occur during feed production process. Physical risks include contamination of unwanted materials such as garbage, metal scape, glasses, etc. Chemical risks involve contamination of toxic or chemical substances, cleaning materials and disinfectants. Contamination by microorganism (bacteria, fungi) is considered a biological risk.

And when you’ve request approval for GMP and HACCP, the DLD will come and inspect your facility. You will need to prepare important documents and the DLD will inspect you in the following topics:

1. Location and infrastructure Location should be well-selected. The area should be fenced and animal should not be around in the area. Office should be located separately from the production site. The operation building should be designed to facilitate easy cleaning and maintenance. Pest control should be applied. Provide sufficient working space, large enough to prevent cross-contamination between production area. Provide sufficient light and air-flow. Keep raw materials completely separate from final product.

2. Instrument and machine Any containers and equipment that come into contact with feed should not be able to react with feed material. Such reaction may lead to contamination of toxic substances which will affect customers. Always use good quality equipment and machine and keep proper maintenance of those machines.

3. Production process Control sanitary and quality of every steps of production, since receiving raw materials, mixture, processing, packaging, storage and transportation of the final product. In addition, check the quality of the product during production and before selling. Report the test results routinely and keep all the records for at least 3 years.

4. Management and elimination of unqualified product (feed) There should be a standard protocol for disposing off-quality product after the feed were sold. In the other word, traceability of the feed product should be implemented.

5. Sanitary Overall sanitary should be monitored, such as water supply,control and prevention of pest animal, waste water management. Provide sufficient trash bin, rain water drainage system, bathroom and handwashing stations.

6. Maintenance and cleaning Keep good maintenance of infrastructure, including environment inside and outside buildings, building structure itself, instrument and machines. Careful when chemicals are being used. Store chemicals in a separate area.

7. Personnel All people who work in the feed production must have good sanitation and must not have any contagious diseases. Provide routine health check-up for all personnel at least every year. All personnel must wash their hands before, during and after work, wear head cover and hygienic mask. Provide regular training to update and review necessary information such as technique, individual responsibility, safety and sanitary.

With all this information, there’re still a lot more details that are required for GMP and HACCP certification. However, these certificates will definitely improve the overall standard of the animal feed industry.

Mintra Lukkana, DVM, MSc, PhD
Pathradol Piamsomboon , DVM , PhD