พฤติกรรมของการผสมพันธุ์ในปลานิล

ปกติแล้วปลานิลวัยรุ่นที่ยังไม่เข้าสู่ช่วงที่จะผสมพันธุ์ได้จะมีลักษณะรูปร่างที่คล้ายกันมาก แยกเพศได้ยาก และมักจะอยู่รวมกันเป็นฝูง พอเริ่มเข้าในช่วงเจริญพันธุ์ที่สามารถจะนำมาผสมพันธุ์ได้จะสังเกตเห็นได้ว่าปลานิลเพศผู้จะมีขนาดใหญ่กว่าปลานิลเพศเมียมากและมีสีสวยสดกว่าปลานิลเพศเมีย ใต้คางมีสีแดง ถ้าเกิดสังเกตลักษณะเพศรายตัวจะพบว่าปลานิลเพศผู้มีลักษณะของอวัยวะเพศเป็นติ่งยาว สีชมพูเข้มออกแดงเรียวยื่นออกมา ครีบมีสีชมพูเข้มออกแดงและใต้คางมีสีแดง รูที่พบปลายติ่งนั้นเป็นท่อเปิดร่วมกันของท่อน้ำเชื้อและท่อน้ำปัสสาวะ (ดังนั้นน้ำเชื้อที่รีดอาจพบปัสสาวะปนเปื้อนได้) ตำแหน่งของติ่งดังกล่าวจะอยู่ด้านหน้าของรูทวารหนัก สำหรับปลานิลเพศเมียนั้น จะพบว่าบริเวณใต้ท้องปลาจะมีรูเปิด 3 รู ด้วยกัน คือ รูท่อปัสสาวะ รูท่อนำไข่และรูทวารหนักซึ่งอยู่ท้ายสุดของตัวปลาอวัยวะเพศหรือติ่งเพศอยู่บริเวณรูท่อนำไข่ มีขนาดกลมใหญ่และมีช่องเปิดเป็นขีดขวางตรงกลาง

สีของปลาเพศเมียมักซีดกว่าเพศผู้ แต่มีแถบข้างลำตัวชัดใต้คางสีออกเหลืองและขนาดของตัวปลาเพศเมียโดยทั่วไปจะเล็กกว่าเพศผู้ ในปลานิลที่พร้อมสืบพันธุ์จะมีการแสดงออกของพฤติกรรมทั้งในเพศผู้และเพศเมียเริ่มจากปลาเพศผู้มีการแยกออกจากฝูงจากนั้นจะสร้างรังในพื้นที่ลาดของบ่อหรือก้นบ่อที่มีระดับนํ้า ลึกประมาณ 0.5-1 เมตร การสร้างรังนั้นปลาจะใช้หัวและตัวดุนหน้าดินให้ดินฟุ้งกระจายออกจนเกิด เป็นหลุมกลมๆ ที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 20-35 เซนติเมตร ลึกประมาณ 3-6 เซนติเมตร เมื่อสร้างหลุมหรือรังเสร็จปลาเพศผู้จะไปคัดเลือกปลาเพศเมียหลังจากนั้นใช้หน้าผากดุนใต้ท้องของปลาเพศเมียเพื่อกระตุ้นปลาเพศเมียให้วางไข่ในหลุมที่สร้างไว้ เมื่อปลาเพศเมียวางไข่แล้วปลาเพศผู้จะปล่อยนํ้าเชื้อบนไข่จากนั้นปลาเพศเมียจะอมไข่ที่ผสมแล้วไว้ในปากและว่ายออกจากรังปลาเพศผู้อาจจับคู่กับปลาเพศเมียตัวอื่นต่อไปทั้งหมดเป็นพฤติกรรมทั่วไปที่พบได้เมื่อเกิดการผสมพันธุ์ตามธรรมชาติของปลานิล

ครั้งหน้ามาดูกันว่าเมื่อไข่ได้รับการผสมแล้วมีการเจริญอย่างไรนะคะ

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)

อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก) 

Reproductive behavior of tilapia

Nile tilapia before reaching puberty have very similar sexual characteristics and usually stay in group; therefore, sexing is very difficult to perform. When they reach puberty, male will become

larger in size and more colorful (present of red color under the chin and fins). In males, there is a protrusion of genital papilla cranial to the anus which is an opening for both milt and urine. While in females, there are 3 openings, including urinary pore, oviduct, and anus. Sex organ or genital papilla of female locates near oviduct, with round shape with streak line characteristic. Females are smaller and less colorful than males with yellowish color presented under the chin. Lateral line is more prominent in females.

Sexual behavior will be expressed in both mature males and females. Males will separate from group and start building their nests at the bottom of the pond. Prefer water depth is between 0.5-1 m. Nest is built by a male tilapia by using its head and body to remove pond sediment to create a hollow space or ditch, approximately 20-35 cm in diameter and 3-6 cm deep. When the nest is finish, males will recruit a few number of females into their area and start to stimulate those females by using their head and body. After females lay eggs in the nest, male will release sperm to fertilize with eggs and female will engulf fertilized eggs in their mount. Female with eggs in the mount will leave nesting area for the other females to come in and lay more eggs.

These are the brief information on tilapia’s sexual behavior, next time we will learn about how tilapia embryo develops.

Mintra Lukkana, DVM, MSc, PhD

Pathradol Piamsomboon , DVM , PhD