รอบล่าสุดพูดถึงเรื่องการเก็บตัวอย่างสัตว์น้ำเพื่อตรวจโรคไปแล้ว ว่ามีขั้นตอนการทำยังไงบ้าง และมีความจำเป็นยังไงที่จะต้องเก็บตัวอย่างเพื่อตรวจ ซึ่งการเก็บตัวอย่างส่งห้องแลปตรวจนี้นอกจากจะเป็นการตรวจหาสาเหตุของโรคแล้วยังสามารถใช้ตรวจประเมินสภาวะสุขภาพในฟาร์มได้อีกด้วย

สำหรับเรื่องการเฝ้าระวังการเกิดโรคในฟาร์มนอกจากจะมีการจัดการที่ดีแล้ว หากมีการจัดโปรแกรมเพื่อเฝ้าระวังสุขภาพด้วยก็จะเป็นเครื่องมือที่ช่วยให้มีข้อมูลในการจัดการสุขภาพปลาในฟาร์มอย่างมีประสิทธิภาพ ส่วนหนึ่งของโปรแกรมการเฝ้าระวังสุขภาพสัตว์น้ำที่อยากจะเขียนถึงในวันนี้ก็คือ การเก็บตัวอย่างสัตว์น้ำเพื่อส่งตรวจตรวจประเมินสภาวะสุขภาพนั่นเอง

การเก็บตัวอย่างเพื่อตรวจในลักษณะประเมินสภาวะสุขภาพหรือสถานการณ์เกิดโรคในฟาร์ม ก็มีวิธีทำคล้ายกับการเก็บตัวอย่างเพื่อส่งตรวจโรค แต่จะมีการกำหนดความถี่ในการเก็บตัวอย่างไว้สำหรับสำรวจ โดยทั่วไปจะทำการตรวจสุขภาพอย่างน้อยปีละ 2 ครั้ง ติดต่อกันอย่างน้อย 2 ปี  อาจเก็บตัวอย่างประมาณ 30-150 ตัวอย่างต่อการตรวจแต่ละครั้ง ขึ้นอยู่กับความชุกของโรค ยกตัวอย่างตามตาราง (OIE, 2014)

 ปริมาณการสุ่มชักตัวอย่าง (sampling) จากการประมาณความชุกของโรค โดยสมมุติว่าวิธีตรวจมีความไวและความจำเพาะที่ 100%

นอกจากนี้ หากเป็นฟาร์มพ่อแม่พันธุ์ควรตัวอย่างไข่จากแม่พันธุ์ด้วย สำหรับการเอาสัตว์น้ำจากแหล่งอื่นเข้าฟาร์มในระยะเวลา 2 ปีที่มีการประเมินสภาวะสุขภาพในฟาร์ม ต้องเป็นสัตว์ที่ได้รับการประเมินสุขภาพแล้วว่าสมบูรณ์ แข็งแรง ปลอดโรคแล้วเท่านั้น จึงจะนำเข้าฟาร์มได้

หลังจากประเมินสภาวะสุขภาพสัตว์น้ำในฟาร์มเป็นเวลา 2 ปี และผลตรวจทางห้องแลปไม่พบโรคที่อยากจะเฝ้าระวังสภาวะสุขภาพจะสามารถระบุสภาพปลอดโรคของฟาร์มได้ ยกตัวอย่างโรคในกุ้ง เช่น โรคจุดขาว (White spot disease) โรคหัวเหลือง (Yellow head disease) โรคทอราซินโดรม หรือโรคทีเอส (Taura Syndrome, TS) และโรคในปลา เช่น โรคสเตรป โรค KHV เป็นต้น

อย่างไรก็ตาม ถึงแม้จะตรวจแล้วว่าฟาร์มปลอดจากโรคที่อยากเฝ้าระวังสภาวะสุขภาพแล้วก็ควรดำเนินการจัดการด้านความปลอดภัยทางชีวภาพ (biosecurity) อย่างต่อเนื่องด้วยเพื่อรักษาสถานภาพปลอดโรคภายในฟาร์มควบคู่ไปด้วยนะคะ

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก) 

 Health assessment for farm animals

         We have talked about how to collect samples for disease diagnosis in the previous topic. Laboratory diagnosis is not only for the disease confirmation but also for the assessment of the animal health in the farm.

            In addition to the disease prevention and control measures in the farm, surveillance program and health monitoring are also important. Health monitoring is an effective tool that gives you the information to be used for health management on the farm.

            So today, we will talk about one part of the health monitoring plan which is the sample collection for health assessment for farm animals.

             Sample collection for health assessment for farm animals is similar to the sample collection for disease diagnosis except for the numbers of sample collected and frequency of sample collection. Generally, a health check is performed twice a year for consecutively 2 years. A total of 30-150 samples are collected for each time, depending on the suspected prevalence for each disease. See table for an example (OIE, 2014).

Numbers of sampling, based on an estimate disease prevalence. Assume 1005 specificity and sensitivity of the test.

We have talked about how to collect samples for disease diagnosis in the previous topic. Laboratory diagnosis is not only for the disease confirmation but also for the assessment of the animal health in the farm.

            In addition to the disease prevention and control measures in the farm, surveillance program and health monitoring are also important. Health monitoring is an effective tool that gives you the information to be used for health management on the farm.

            So today, we will talk about one part of the health monitoring plan which is the sample collection for health assessment for farm animals.

             Sample collection for health assessment for farm animals is similar to the sample collection for disease diagnosis except for the numbers of sample collected and frequency of sample collection. Generally, a health check is performed twice a year for consecutively 2 years. A total of 30-150 samples are collected for each time, depending on the suspected prevalence for each disease. See table for an example (OIE, 2014).

Numbers of sampling, based on an estimate disease prevalence. Assume 1005 specificity and sensitivity of the test.

Mintra Lukkana, DVM, MSc, PhD

Pathradol Piamsomboon , DVM , PhD