การระบาดของโรคและการสูญเสียลูกกุ้งในโรงเพาะฟัก ทำให้เกิดการควบคุมคุณภาพและมาตรฐานในโรงเพาะฟักลูกกุ้ง แนวคิดเรื่องของการนำระบบความปลอดภัยทางชีวภาพมาใช้ในการเพาะเลี้ยงกุ้งมีมานานพอสมควร ในการเพาะเลี้ยงกุ้งมีการใช้มาตรการป้องกันการเกิดโรคในช่วง 20-30 ปีที่ผ่านมา แต่ยังไม่มีความชัดเจนว่ามาตรการป้องกันดังกล่าวจัดเป็นการทำงานตามหลักการของระบบความปลอดภัยทางชีวภาพ ซึ่งการจัดทำระบบความปลอดภัยทางชีวภาพทำให้มั่นใจได้ว่ามีการป้องกันเชื้อโรคออกจากระบบการเลี้ยง ไม่ให้เกิดการแพร่ระบาดของโรคในพื้นที่อื่นๆ และป้องกันเชื้อก่อโรคที่เป็นอันตรายเข้าสู่ระบบการเพาะเลี้ยง

การจัดทำระบบความปลอดภัยทางชีวภาพในโรงเพาะฟักลูกกุ้งจะมีประโยชน์อย่างไรบ้าง ในการประชุมวิชาการขององค์การสุขภาพสัตว์โลกมีประเด็นอภิปรายเกี่ยวกับเรื่องนี้ว่ามีประโยชน์และมีต้นทุนอย่างไรบ้าง ลองพิจารณากันดูนะคะ

ประโยชน์ของการนำระบบความปลอดภัยทางชีวภาพมาใช้ในโรงเพาะฟักกุ้ง

-          เปิดตลาดสินค้า มีตลาดที่ต้องการซื้อลูกกุ้งที่มาจากโรงเพาะฟักที่มีระบบความปลอดภัยทางชีวภาพ

-          ลูกกุ้งในโรงเพาะฟักมีอัตรารอดสูงขึ้น

-          เจริญเติบโตเพิ่มขึ้นและลูกกุ้งมีคุณภาพดีขึ้น

-          ผลผลิตลูกกุ้งในโรงเพาะฟักเพิ่มมากขึ้น

-          FCR ดีขึ้น

-          การรักษาโรคลดลง

-          ต้นทุนการผลิตลดลง

ปัญหาที่พบบ่อยในการจัดทำระบบความปลอดภัยทางชีวภาพมาใช้ในโรงเพาะฟักกุ้ง คือ

-          บางฟาร์มไม่ได้นำหลักการของระบบความปลอดภัยทางชีวภาพไปใช้อย่างสมบูรณ์ เต็มรูปแบบ เนื่องจาก

o   มีค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูง เช่น ต้องมีอุปกรณ์เพียงพอ มีบุคลกรที่มีความรู้เรื่องระบบ รู้เรื่องการใช้สารเคมี เป็นต้น

o   โครงสร้างพื้นฐานไม่เอื้ออำนวยให้ทำระบบแบบสมบูรณ์ได้ เช่น ไม่สามารถเข้าถึงห้องปฏิบัติการได้ ขาดนักวิชาการ

o   ขาดความรู้ในการจัดทำเอกสาร หลักฐาน การบันทึกข้อมูล

o   ขาดความรู้ว่าหากจัดทำระบบความปลอดภัยทางชีวภาพแล้วจะมีค่าใช้จ่ายในการจัดทำระบบอย่างไร

-     ถึงแม้จะมีการจัดทำระบบความปลอดภัยทางชีวภาพแล้วก็ยังมีความเสี่ยงที่จะพบการระบาดของโรคในฟาร์มหรือโรงเพาะฟัก เนื่องจากขาดความรู้ ขาดการฝึกอบรม ไม่มีการตรวจสอบภายในกระบวนดำเนินงาน ไม่มีการปรับปรุงระบบให้เป็นไปตามมาตรฐานที่เป็นปัจจุบัน

-          เพื่อให้มั่นใจว่ากิจกรรมความปลอดภัยทางชีวภาพนั้นใช้งานได้จริงต้องมี “biosecurity assurance” หรือ “การประกันความปลอดภัยทางชีวภาพ”

ในการดำเนินงานในโรงเพาะฟักมีจุดเสี่ยงอยู่หลายจุดที่สามารถนำเชื้อก่อโรคเข้ามาในระบบหรือแพร่กระจายเชื้อไปในระบบการเพาะเลี้ยงกุ้งได้ เช่น น้ำที่ใช้ในการเลี้ยง การบำบัดน้ำเสีย การจัดเตรียมการเลี้ยง บ่อเลี้ยง

แหล่งน้ำการบำบัดน้ำ คุณภาพของพ่อแม่พันธุ์กุ้ง ความสะอาดและคุณภาพอาหารสดที่ใช้ ความเข้าใจของบุคลากรในการดำเนินงานตามระบบความปลอดภัยทางชีวภาพ การตรวจสอบติดตามการดำเนินงานฟาร์มในแต่ละขั้นตอนให้เป็นไปตามมาตรฐาน การควบคุมคน สัตว์ ยานพาหนะ เข้าสู่ระบบการเลี้ยง เข้าสู่ฟาร์ม เท่าที่อ่านมาจนถึงตอนนี้ก็พอจะรู้บ้างแล้วว่าเรื่องของระบบความปลอดภัยทางชีวภาพในโรงเพาะฟักลูกกุ้งยังมีอีกมากจะขออนุญาตไปเล่าต่อในเรื่องเกี่ยวกับกระบวนการของระบบและต้นทุนในบทความถัดไปค่ะ

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก)