โรคจุดขาว (White Spot Disease, WSD) เป็นหนึ่งในโรคสำคัญในกุ้งที่มีสาเหตุจากเชื้อไวรัส White Spot Syndrome Virus เป็นโรคกุ้งที่สร้างความเสียหายทางเศรษฐกิจมากที่สุดทั่วโลกในช่วงสองทศวรรษที่ผ่านมาโรคนี้ทำให้กุ้งมีอัตราการตายสูงถึง 100% พบการติดเชื้อได้ในกุ้งหลายชนิด แพร่เชื้อได้ทั้งในรูปแบบที่ผ่านทางน้ำ แพร่ผ่านทางแม่สู่ลูก และกุ้งกินกุ้งที่ติดเชื้อ

แม้ว่าปัจจุบันนักวิทยาศาสตร์และฟาร์มเลี้ยงกุ้งหลายแห่งจะมีความเข้าใจในกลไกการเกิดโรคจุดขาวนี้ แต่ก็ยังพิสูจน์หรือวินิจฉัยโรคได้ยาก และยากที่จะคาดเดาได้ว่ายังมีเชื้อไวรัสมีชีวิตอยู่ในบ่อเลี้ยงหรือไม่ และยังคงพบว่าโรคจุดขาวก่อให้เกิดความสูญเสียอย่างมากต่ออุตสาหกรรมการเพาะเลี้ยงกุ้ง

วิธีหนึ่งที่น่าสนใจในการจัดการโรคติดเชื้อไวรัสชนิดนี้ และเป็นวิธีที่มีงานวิจัยอยู่แพร่หลาย คือ การคัดเลือกพันธุ์และการพัฒนาพันธุ์ของสายพันธุ์ต้านทานโรคจุดขาวในกุ้งกุลาดำ หรือ Penaeus monodon วิธีนี้จะเป็นประโยชน์สำหรับอุตสาหกรรมการเลี้ยงกุ้งต่อไปโดยมีการทดลองคัดเลือกกุ้งที่ทนโรคนำมาผสมพันธุ์กันและทดลองทำให้กุ้งติดเชื้อไวรัสเพื่อดูความทนและต้านทานโรค คัดเลือกกุ้งที่รอดชีวิตมาพัฒนาพันธุ์ต่อ ทำการคัดเลือกแบบนี้หลายๆ ครั้งจนมั่นใจร่วมกับการตรวจสอบหาลัษณะพันธุกรรมที่บ่งชี้ว่าเกี่ยวข้องกับความต้านทานโรค แล้วนำมาใช้เป็นพ่อแม่พันธุ์

การคัดเลือกและพัฒนาพันธุ์โดยอาศัยวิธีทางพันธุศาสตร์เป็นเครื่องมือสำคัญมากในการจัดการโรคกุ้ง เนื่องจากบางครั้งการใช้วิธีการผสมพันธุ์แบบดั้งเดิมสำหรับการคัดเลือกกุ้งที่มีความต้านทานโรคทำได้ยาก ต้องนำมาทดสอบซ้ำด้วยการทดลองให้เชื้อไวรัสเพื่อดูว่ายังต้านทานโรคหรือไม่ วิธีทดลองให้เชื้อไวรัสนี้มีความเสี่ยงในการแพร่กระจายเชื้อ ยุ่งยากในการทำความสะอาดฆ่าเชื้อพื้นที่ที่ใช้ทดลองการพัฒนาสายพันธุ์ ต้องมีมาตรการในการจัดการและทำลายเชื้อโรคในระหว่างการทดลองอย่างมีประสิทธิภาพ การคัดเลือกจากพันธุกรรมนั้นมีความสำคัญอย่างยิ่งสำหรับโปรแกรมการปรับปรุงพันธุ์กุ้ง เพราะช่วยให้สามารถแยกแยะระหว่างกุ้งที่ต้านทานโรค และกุ้งที่ไวต่อการเกิดโรคได้โดยไม่ต้องทดลองให้เชื้อไวรัสในกุ้ง

อย่างไรก็ตาม การผลิตกุ้งที่ทนทานต่อเชื้อก่อโรค เป็นเพียงส่วนหนึ่งของการแก้ปัญหาโรคติดเชื้อในฟาร์มเท่านั้น จำเป็นจะต้องมีการจัดการอื่นๆ ที่ช่วยให้เกิดความปลอดภัยทางชีวภาพ มีการดูและคุณภาพน้ำ และอาหารที่ใช้เลี้ยง มีการป้องกันโรคเข้าและออกจากฟาร์ม มีการจัดทำแผนความปลอดภัยทางชีวภาพในการเพาะเลี้ยงกุ้ง ในผู้เลี้ยงบางรายอาจพิจารณาดำเนินการตามระบบคอมพาร์ทเมนท์ที่เป็นการยกะดับของระบบความปลอดภัยทางชีวภาพขึ้นไปอีก เพื่อประโยชน์ในการควบคุมและป้องกันโรคในฟาร์มเลี้ยงกุ้งค่ะ

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก)