มื่อต้นสิงหาคมที่ผ่าน หากใครติดตามข่าวเกษตรจะเห็นว่ามีการส่งต่อหรือแชร์ข่าวปลอม เรื่อง หมู ไก่ ติดเชื้อตัวใหม่ บางข่าวก็บอกว่าเป็นเอดส์ ห้ามกินหมู ไก่ นานถึง 6 เดือน ซึ่งเรื่องข่าวปลอมแบบนี้ไม่ได้เกิดขึ้นครั้งแรกนะคะ แต่เป็นข้อความเท็จที่ถูกสร้างขึ้นตั้งนาน ปี 2551 และนำกลับมาแชร์ใหม่ แลวท่านสงสยกนไหมว่า จริงรึเปล่าที่สัตว์ที่ว่ามานั้นจะเป็นเอดส์ได้ วันนี้จะเล่าให้ฟังค่ะ

โรคเอดส์ในคนเนี่ยมีสาเหตุเกิดจากไวรัส Human Immunodeficiency Virus (HIV) เป็นไวรัสที่ทำลายระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย โดยไวรัส HIV นี้สามารถแบ่งได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ คือ HIV-1 และ HIV-2 ที่ผ่านมาในช่วงปี 1920 มีข้อมูลการติดต่อของโรคมาสู่คน โดยมาจากลิงชิมแพนซีในประเทศคองโก และได้รับยืนยันการตรวจพบเชื้อครั้งแรกเมื่อช่วงปี 1980

ลิงชิมแพนซีมีเชื้อไวรัส Simian Immunodeficiency Virus (SIV) ที่มีความใกล้เคียงกับไวรัส HIV ในคนมาก วัฒนธรรมการล่าและกินเนื้อลิงชิมแพนซี ทำให้คนได้รับเชื้อไวรัส SIV ของลิงที่มีชื่อสายพันธุ์ย่อยที่เรียกว่า SIVcpz จากการสัมผัสเชื้อที่ปนเนปื้อนในเลือดเข้าทางบาดแผล และเชื้อ SIVcpz ได้วิวัฒนาการกลายมาเป็นไวรัส HIV-1 ในคนที่ปัจจุบันมีการระบาดไปทั่วโลก 

นอกจากนี้มีรายงานว่าไวรัส HIV-2 ซึ่งเป็นเชื้อสายพันธุ์ที่มีความรุนแรงน้อยกว่า HIV-1 พบรายงานการระบาดเฉพาะแอฟริกาตะวันตก มาจากไวรัส SIV ในลิงซูตี้ แมงกาเบย์ (sooty mangabey) ซึ่งเรียกไวรัสนี้ว่า SIVsmm 

ในวงการวิจัยยังเป็นเรื่องยากลำบากมากที่จะหาสัตว์ทดลองมาใช้ในการจำลองการติดเชื้อ เพื่อการพัฒนาวัคซีนป้องกันโรคเอดส์ เพราะไวรัส HIV มีความจำเพาะต่อ host นั่นก็คือ คนและลิงบางชนิด แม้นักวิจัยจะพยายามหาสัตว์อื่นนอกเหนือจากลิงมาใช้เป็นแบบจำลองการติดเชื้อ เช่น แมว กระต่าย หนู แต่ก็ไม่ประสบความสำเร็จ ทั้งนี้ การที่ไวรัสจะผ่านเข้าไปในเซลล์ได้ต้องจับกับตัวรับที่ผิวเซลล์ เช่น CD4, CC-chemokine receptor 5 (CCR5) หรือ CXC-chemokine receptor 4 (CXCR4) แต่เซลล์ของสัตว์เหล่านี้ไม่มีตัวรับดังกล่าวที่จะเอื้อต่อการเพิ่มจำนวนของไวรัส พอจะทราบแล้วใช่ไหมคะว่าหมู ไก่ ติดเชื้อเอดส์มันไม่เป็นความจริงเลยแถมในสัตว์บางชนิดยังมีโปรตีนที่มีคุณสมบัติยับยั้งไวรัสอีก ในปี 2017 ค้นพบว่าวัวสามารถสร้างสารแอนติบอดีที่เรียกว่า NC-Cow 1 มาทำลายไวรัสได้ ทำให้วัวไม่ติดเชื้อไวรัสเอดส์ และทีมวิจัยทำการศึกษาเชิงลึกเกี่ยวกับกลไกการสร้างแอนติบอดีดังกล่าว แล้วนำไปใช้พัฒนาวัคซีนต้านโรคเอดส์  นอกจากนี้องค์การอนามัยโลก หรือ WHO ยืนยันว่าขณะนี้ไม่มีการติดต่อของไวรัส HIV ผ่านทางอาหารหรือน้ำ เนื่องจากไวรัสดังกล่าวไม่สามารถมีชีวิตนอกร่างกายคนได้ 

ส่วนประเด็นเอดส์หมูอาจสืบเนื่องมาจากการเรียกชื่อโรค Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome (PRRS) เมื่อปี 2001 ซึ่งเป็นไวรัสที่ทำลายภูมิคุ้มกันสุกร ขณะนั้นยังไม่ทราบสาเหตุของโรคที่แน่ชัดและตั้งชื่อโรคเป็นกลุ่มอาการคล้ายเอดส์ (AIDS-like) แต่ไม่ใช่เอดส์ และไม่ติดต่อสู่คนเลย สรุปแล้วไม่มีหลักฐานใดๆ ยืนยันการเกิดโรคเอดส์ในหมู ไก่ รวมทั้งสัตว์อื่นๆ ขอให้มั่นใจได้ว่าผู้บริโภคจะไม่ได้รับเชื้อ HIV จากการบริโภคเนื้อสัตว์แน่นอน แต่ๆๆ อย่าลืมนะคะว่า ไม่ว่ายังไงก็ตามเวลาเลือกซื้อเนื้อสัตว์ เนื้อปลา กุ้ง หรือผัก ควรมาจากแหล่งที่น่าเชื่อถือได้และมีมาตรฐานการผลิต มาจากฟาร์มมาตรฐาน นอกจากนี้เวลาไปกินปิ้งย่าง หรือหมูกะทะ หรือทำอาหารเองก็ควรจะทำให้สุก เพื่อลดความเสี่ยงในการรับเชื้อโรค หรือพยาธิอื่นที่มากับอาหารได้นะคะ 

ที่มาเพิ่มเติม อ่านได้ตรงนี้ค่ะ:

Hatziioannou, T., Evans, D. Animal models for HIV/AIDS research. Nat Rev Microbiol 10, 852–867 (2012). https://doi.org/10.1038/nrmicro2911

Williams KC, Burdo TH. HIV and SIV infection: the role of cellular restriction and immune responses in viral replication and pathogenesis. APMIS. 2009;117(5-6):400-412. doi:10.1111/j.1600-0463.2009.02450.x

Alexandra Sifferlin., 2017. How Cows Are Helping the Fight Against HIV. Time

Similarities Between Pig Virus and AIDS Explored in ABC News Commentary. https://khn.org/morning-breakout/dr00003772/

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก)