การฆ่าเชื้อโรคในสถานที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ฟาร์ม และอุปกรณ์ เป็นเรื่องสำคัญในการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ซึ่งมีส่วนช่วยสนับสนุนระบบความปลอดภัยทางชีวภาพในฟาร์มให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น องค์การสุขภาพสัตว์โลก (OIE) ได้จัดทำข้อกำหนดเกี่ยวกับการฆ่าเชื้อโรคในสถานที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำและอุปกรณ์ขึ้นมา โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้คำแนะนำในการวางแผน และการดำเนินการตามขั้นตอนการฆ่าเชื้อโรค ป้องกันการนำเชื้อก่อโรคเข้าฟาร์ม สถานประกอบการสัตว์น้ำ หรือป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อโรค

โดยเอกสารข้อกำหนดขององค์การสุขภาพสัตว์โลกนี้จะมีคำแนะนำเกี่ยวกับหลักการทั่วไป การวางแผนและ

การดำเนินกิจกรรมเกี่ยวกับการฆ่าเชื้อโรคในสถานที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ และอุปกรณ์ ภายใต้มาตรการการรักษาความปลอดภัยทางชีวภาพ (biosecurity) ของฟาร์ม และการตอบสนองในกรณีฉุกเฉิน  

อย่างที่ได้กล้าวมาแล้วข้างต้นการฆ่าเชื้อเป็นหนึ่งในวิธีการจัดการโรคในฟาร์มและสถานที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ และยังเป็นส่วนหนึ่งของแผนความปลอดภัยทางชีวภาพด้วย

การฆ่าเชื้อใช้เพื่อป้องกันการนำเข้าหรือออกของเชื้อก่อโรคระหว่างฟาร์มและสถานที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อก่อโรคภายในฟาร์มและสถานที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ  ในกรณีที่เกิดสถานการณ์ฉุกเฉินการฆ่าเชื้อโรคจัดเป็นหนึ่งในมาตรการที่สนับสนุนให้เกิดการควบคุมโรค และการกำจัดโรคอย่างมีประสิทธิภาพ (stamping out procedures) ในฟาร์มและสถานที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ซึ่งการกำหนดวัตถุประสงค์เฉพาะในการฆ่าเชื้อโรค เช่น ต้องการฆ่าเชื้อก่อโรคชนิดไหน ในอุปกรณ์ หรือส่วนการผลิตและการเพาะเลี้ยงส่วนไหนในฟาร์มจะเป็นตัวกำหนดกลยุทธ์ที่ใช้ในการฆ่าเชื้อและวิธีการนำไปใช้ต่อไป

วิธีที่ดีเช่นกันคือควรป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อก่อโรคโดยพิจารณาวิธีการแพร่กระจายของเชื้อก่อโรคแล้วดำเนินการจัดการควบคุมเส้นทางที่ทำให้เกิดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคก่อน มากกว่าที่จะมุ่งเน้นไปที่การจัดการโดยใช้การฆ่าเชื้อโรคเป็นหลัก (หากสามารถทำได้) เช่น เมื่อรู้ว่าสิ่งของบางอย่างฆ่าเชื้อได้ยาก (เช่น ถุงมือ อุปกรณ์ที่ใช้ใส่ลงไปในน้ำ และเก็บเกี่ยวผลผลิต เชือก และอวน) ก็ให้มีสิ่งของนั้นไว้อยู่ในพื้นที่การผลิตและเพาะเลี้ยงเป็นส่วนๆ แยกไปเลย แทนที่จะเคลื่อนย้ายไปใช้กับพื้นที่การผลิตและเพาะเลี้ยงอื่น เนื่องจากเป็นสิ่งของที่ทำความสะอาดฆ่าเชื้อได้ยากเพื่อลดความเสี่ยงในการแพร่กระจายของเชื้อก่อโรคไปยังส่วนการผลิตอื่น 

ทั้งนี้ หลักการทั่วไปของการฆ่าเชื้อโรคในสถานที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ฟาร์ม และอุปกรณ์ ก็คือการฆ่าเชื้อเป็นกระบวนการทางกายภาพและทางเคมีเพื่อกำจัดสิ่งสกปรกที่ปะปนอยู่ออก และทำลายหรือยับยั้งเชื้อก่อโรค  กระบวนการฆ่าเชื้อนี้รวมถึงขั้นตอนการวางแผน และการดำเนินการที่คำนึงถึงแนวทางเลือกในการฆ่าเชื้อที่เป็นไปได้สำหรับพื้นที่นั้นๆ สามารถทำได้จริง และต้องคำนึงประสิทธิภาพของการฆ่าเชื้อและความเสี่ยงด้วย

กระบวนการฆ่าเชื้อโรคอาจแตกต่างกันขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ของการฆ่าเชื้อว่าจะทำเพื่อป้องกัน ควบคุม หรือ

กำจัดโรคในฟาร์ม เช่น

- การดำเนินการกำจัดเชื้อโรค (disease eradication) ในฟาร์มและอุปกรณ์เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ มีตั้งแต่การทำลายสัตว์น้ำทั้งหมด รวมถึงการฆ่าเชื้อโรค 

- การควบคุมโรค (disease prevention) มีจุดมุ่งหมายเพื่อจำกัด (limited) การแพร่กระจายของเชื้อก่อโรค

ระหว่างฟาร์มหรือภายในฟาร์ม 

แม้ว่าเราสามารถเลือกวิธีการฆ่าเชื้อโรคที่แตกต่างกันเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ที่อธิบายไว้ข้างต้น แต่ก็ควรพิจารณานำหลักการฆ่าเชื้อดังนี้ไปใช้ การล้างและทำความสะอาด การใช้สารฆ่าเชื้อ และการกำจัดหรือทำลายสารฆ่าเชื้อเพื่อให้การฆ่าเชื้อเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ คราวหน้ามาอ่านกันต่อค่ะ

(ที่มา: www.oie.int)

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก)