สำหรับวันนี้มาต่อเรื่องประเภทของสารฆ่าเชื้อในสถานประกอบการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ฟาร์ม และอุปกรณ์ กันอีกนิดหนึ่งค่ะ

5. สารประกอบควอเทอร์นารีแอมโมเนียม (Quaternary ammonium compounds หรือ QACs)

ประสิทธิภาพของการใช้สารประกอบควอเทอร์นารีแอมโมเนียมมีความแตกต่างกัน โดย QACs มีผลต่อแบคทีเรีย และเชื้อราบางชนิด แต่อาจไม่สามารถใช้ QACs ทำลายเชื้อไวรัสได้ทั้งหมด ทั้งนี้ QACs มีประสิทธิภาพในการทำลายเชื้อแบคทีเรียแกรมบวกสูง ในขณะที่ออกฤทธิ์ช้ากับแบคทีเรียแกรมลบ สารประกอบ QACs ไม่มีผลต่อการทำลายสปอร์ของเชื้อ แต่มีข้อดี คือ ไม่กัดกร่อนและมีคุณสมบัติที่ช่วยเพิ่มการสัมผัสกับพื้นผิว ในบางครั้ง QACs อาจเป็นพิษต่อสัตว์น้ำได้ จึงควรต้องกำจัด ล้าง QACs ออกจากพื้นผิวไม่ให้หลงเหลืออยู่บนพื้นผิววัสดุ อุปกรณ์ภายหลังจากการใช้ 

6. การฉายรังสีอัลตราไวโอเลต (Ultraviolet หรือ UV)

การเลือกวิธีฉายรังสี UV เป็นทางเลือกที่เหมาะสมสำหรับการบำบัดน้ำที่เข้าหรือออกจากฟาร์ม หรือสถานที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำที่มีการควบคุมการไหลของน้ำในระบบ โดยเฉพาะกรณีที่ใช้น้ำแบบหมุนเวียนควรใช้วิธีการฉายรังสี UV ร่วมด้วย เพื่อฆ่าเชื้อในขั้นตอนหลังจากการกรองน้ำ ในขั้นตอนการกรองต้องเป็นการกรองที่มีประสิทธิภาพด้วยนะคะ กรองเอาสารแขวนลอยออก เนื่องจากสารแขวนลอยช่วยลดการกระจายของรังสี UV ทำให้ประสิทธิภาพการฆ่าเชื้อลดลงค่ะ

7. การใช้ความร้อนทำลายเชื้อก่อโรค

เชื้อก่อโรคแต่ละชนิดมีความทนทานต่อความร้อนแตกต่างกัน ดังนั้น การเลือกใช้ความร้อนในการฆ่าเชื้อต้องพิจารณาคุณสมบัติความทนทานของเชื้อก่อโรคแต่ละตัวด้วย ซึ่งโดยทั่วไปแล้วในการฆ่าเชื้อโดยใช้ความร้อนร่วมกับสภาวะที่มีความชื้นอยู่ด้วยจะมีประสิทธิภาพมากกว่าใช้ความร้อนแต่ไม่มีความชื้น (แต่ถ้าจุดไฟเผาก็เป็นอีกวิธีหนึ่งที่ได้ผลนะคะ)

8. ตาก หรือ ผึ่งให้แห้ง 

เช่นเดียวกันกับการใช้ความร้อนทำลายเชื้อก่อโรค การตาก หรือ ผึ่งให้แห้งอาจมีประสิทธิภาพสำหรับเชื้อก่อโรคที่ไม่ค่อยทนความร้อน อ่อนแอ และอาจใช้ในสถานการณ์ที่วิธีการฆ่าเชื้อโรคอื่น ๆ ไม่สามารถทำได้สะดวก หรือเป็นวิธีการที่ใช้เสริมเพิ่มเติมไปนอกเหนือจากวิธีการฆ่าเชื้อโรคแบบอื่น ๆ การตาก หรือ ผึ่งให้แห้งถือได้ว่าเป็นวิธีการฆ่าเชื้อโรคที่น่าสนใจ ถ้าหากสามารถทำให้แห้งได้อย่างสมบูรณ์เพราะว่าในภาวะที่แห้งและขาดน้ำ จะฆ่าเชื้อก่อโรคหลายชนิด อย่างไรก็ตาม ถ้าใช้วิธีนี้อาจตรวจสอบปริมาณความชื้นยาก และวิธีนี้จะมีประสิทธิภาพแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมที่มีผลต่อการตาก หรือผึ่ง เช่น อุณหภูมิและความชื้นขณะนั้น 

9. วิธีการฆ่าเชื้อหลายวิธีรวมกัน

จากที่กล่าวมาทั้งหมด เราสามารถพิจารณาเลือกใช้วิธีการฆ่าเชื้อแบบผสมผสานหลายวิธีรวมกันได้ เพื่อเสริมประสิทธิภาพของการฆ่าเชื้อ และเพื่อให้แน่ใจรวมทั้งมั่นใจว่าทำลายเชื้อก่อโรคได้ผลจริงๆ ยกตัวอย่างวิธีการฆ่าเชื้อหลายวิธีรวมกัน ได้แก่ การตาก หรือผึ่งให้แห้งใต้แสงแดดโดยตรง (ไม่มีค่าใช้จ่ายในการดำเนินงาน) ร่วมกับการฉายรังสี UV และอาจใช้วิธีอื่นร่วมอีก หรือการฉายโอโซนและรังสี UV ที่มักจะใช้รวมกัน การฉายรังสี UV ยังมีข้อดีในการกำจัดสารตกค้างในน้ำที่ผ่านการบำบัดด้วยโอโซนแล้ว แต่อย่างไรก็ตามควรต้องพิจารณาวิธีการฆ่าเชื้อหลายวิธีรวมกันที่นำมาใช้ด้วยว่าจะไม่ลดประสิทธิภาพของการฆ่าเชื้อ เช่น สารเคมีบางชนิดก็ไม่ควรนำมาใช้ร่วมกับผงซักฟอก เป็นต้น

จบกันไปอีก 1 ส่วนสำหรับเรื่องที่เกี่ยวกับการฆ่าเชื้อในสถานประกอบการ หรือฟาร์มเลี้ยงสัตว์น้ำ บทความหน้าจะเป็นเรื่องอะไร อย่าลืมมาตามอ่านกันนะคะ ขอบคุณค่ะ

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก)