ชื่อบทความ   Nutraceuticals และการรักษาโรค AGD ในปลาแซลมอน

คำสำคัญ        Nutraceuticals amoebic gill disease ปลาแซลมอน

คาดว่าหลายๆ ท่านน่าเคยได้ยินประโยคนี้กันบ้างนะคะ “อาหารคือยา” และ “you are what you eat” กินอะไรได้แบบนั้น วันนี้ก็จะมาเล่าให้อ่านในเรื่องของอาหารนี่แหละค่ะ โดยเฉพาะอาหารที่เรียกว่า “nutraceuticals” หรือโภชนเภสัช วันนี้มาดูกันว่า Nutraceuticals นำมาใช้ในการรักษาโรค amoebic gill disease หรือ AGD ในปลาแซลมอนอย่างไร

โรค AGD เกิดจากปรสิต Paramoeba perurans ทำให้เนื้อเยื่อเหงือกเกิดการอักเสบและถูกทำลายส่งผลให้ปลาหายใจลำบาก ในกรณีที่รุนแรงอาจทำให้ปลาตายได้ การระบาดมักเกิดขึ้นในฟาร์มปลาแซลมอนและอาจทำให้เกิดความสูญเสียทางเศรษฐกิจอย่างรุนแรงหากไม่ได้รักษา โดยปัจจุบันเมื่อพบปลาแซลมอนป่วยจะนำปลาแซลมอนไปแช่ในอ่างน้ำจืดหรือใช้ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์เพื่อกำจัดอะมีบา ซึ่งการรักษาที่ว่ามานี้ได้ผลไม่ค่อยดีนัก เนื่องจากปลาสามารถติดปรสิต Paramoeba perurans ได้อีกและเกิดการอักเสบของเหงือกได้ซ้ำๆ เรื่อยๆ นอกจากนี้ การรักษาโดยการแช่น้ำจืดและใช้ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ทำให้ปลาเกิดความเครียดจากการเปลี่ยนแปลงออสโมติกอย่างรุนแรง มีผลต่อสวัสดิภาพสัตว์ ปัจจุบันยังไม่มีวัคซีนป้องกันปรสิต Paramoeba perurans และการรักษาบางครั้งมุ่งเป้าไปที่ปรสิตเพื่อลดความสามารถในการยึดเกาะเนื้อเยื่อเหงือก แต่ก็ยังมีการวิจัยเพื่อคัดเลือกปลาแซลมอนที่มีความต้านทานการติดเชื้อ AGD ได้มากขึ้น ทั้งนี้เนื่องจากอัตราการติดเชื้อซ้ำยังคงสูง และเกิดความสิ้นเปลืองค่าใช้จ่ายในการรักษา จึงจำเป็นต้องพัฒนาวิธีในการป้องกันการเกิดโรคในปลาแซลมอน

หนึ่งในงานศึกษาวิจัยเพื่อแก้ไขปัญหาโรค AGD คือ การนำ “nutraceuticals” หรือโภชนเภสัชมาใช้ ในรูปแบบของอาหารเสริมในอาหารสัตว์น้ำที่กระตุ้นการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันของปลามีการศึกษาก่อนหน้านี้แสดงให้เห็นว่าโภชนาการมีส่วนช่วยให้ปลาแอตแลนติกแซลมอนมีสุขภาพแข็งแรงมากขึ้น ในการทดสอบมีการใช้ปลาแอตแลนติกแซลมอน 240 ตัว แบ่งออกเป็น 6 ถัง แยกกัน โดยมีกลุ่มควบคุม 2 ถัง และกลุ่มที่ให้อาหารแบบโภชนเภสัช 4 ถัง จากนั้นทดลองใส่เชื้อปรสิตลงไป (อะมีบา 500 ตัวต่อน้ำหนึ่งลิตรเป็นเวลาสี่ชั่วโมง) แล้วเก็บตัวอย่างเนื้อเยื่อเหงือกจากปลากลุ่มควบคุม 6 ตัวและปลาทดลอง 6 ตัว หลังจากได้รับเชื้ออะมีบาครั้งแรก หลังจากผ่านไป 14 วันและ 21 วัน เพื่อประเมินการติดเชื้อปรสิตและสภาพของเหงือก

ผลการวิจัยชี้ว่า nutraceuticals สามารถชะลอการลุกลามของการติดเชื้อในเนื้อเยื่อเหงือก เมื่อสิ้นสุดการทดลอง กลุ่มทดลองมีปลาแซลมอนที่ให้ผลบวก AGD น้อยกว่าปลาในกลุ่มควบคุม และ 14, 21 วันหลังจากการติดเชื้อ พบว่าปลาในกลุ่มควบคุมแสดงอาการเด่นของ AGD ในขณะที่ปลาในกลุ่มทดลองแสดงอาการทาง

คลินิกเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีอาการของ AGD เลย นอกจากนี้ ปลาในกลุ่มควบคุมแสดงอาการทางคลินิกของ AGD มากขึ้น และการติดเชื้อดูเหมือนจะรุนแรงขึ้น โดยพบรอยโรคครอบคลุมเนื้อเยื่อเหงือกมากกว่า ณ เวลา 21 วันหลังจากการติดเชื้อ

เมื่อพิจารณาข้อมูลการศึกษาจะพบว่าอาหารที่ให้ส่งผลกระทบต่อการแสดงออกของยีนที่ควบคุมชั้นเยื่อเมือกของปลาแซลมอนและระบบป้องกันเยื่อเมือก ชั้นเยื่อเมือกเป็นเกราะป้องกันทางกายภาพและทางเคมีที่สำคัญที่ช่วยปกป้องปลาจากการติดเชื้อ การกระตุ้นกลไกการป้องกันนี้จะสามารถป้องกันปรสิตไม่ให้เกาะติดกับเนื้อเยื่อเหงือกได้โดยง่าย ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญในการสร้างความต้านทานต่อ ADG อย่างไรก็ตาม นักวิจัยยังไม่สามารถอธิบายได้อย่างสมบูรณ์ว่าทำไมยีนที่ควบคุมชั้นเยื่อเมือกของปลาแซลมอนถูกกระตุ้น และเห็นว่าจำเป็นต้องมีการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างการตอบสนองทางโภชนาการและเยื่อเมือกกับการติดเชื้อ AGD เพิ่มเติม อีกทั้งการทดลองเบื้องต้นที่ทำในห้องปฏิบัติการอาจยังไม่เพียงพอสำหรับการนำไปใช้ ต้องพัฒนางานด้าน nutraceuticals ที่ตอบคำถามเกี่ยวกับผลการเสริมสร้างภูมิคุ้มกันของอาหารสัตว์จนสามารถนำไปใช้ได้จริงในฟาร์มต่อไป

ที่มา https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0044848622000977

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเมย์)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก)