ชื่อบทความ   การใช้ยาต้านจุลชีพอย่างสมเหตุผลในสัตว์น้ำโดยองค์การสุขภาพสัตว์โลก (1/3)

คำสำคัญ       การใช้ยาต้านจุลชีพ สมเหตุผล สัตว์น้ำ องค์การสุขภาพสัตว์โลก

ปัจจุบันหลายท่านน่าจะเคยได้ยินปัญหาเกี่ยวกับเรื่องเชื้อดื้อยาต้านจุลชีพทั้งในคนและสัตว์ ประชาคมโลกและประเทศไทยก็ได้มีแผนยุทธศาสตร์การจัดการการดื้อยาต้านจุลชีพเพื่อลดและแก้ไขปัญหาดังกล่าว

สำหรับด้านการเกษตรและอาหาร องค์กรมาตรฐานระหว่างประเทศได้กำหนดมาตรฐานที่เกี่ยวข้องกับการจัดการการดื้อยาต้านจุลชีพ เพื่อให้ประเทศสมาชิกนำไปใช้ปฏิบัติในการลดและควบคุมการดื้อยาต้านจุลชีพ และนำไปสู่การแก้ไขปัญหาเชื้อดื้อยาต้านจุลชีพต่อไป โดยโครงการมาตรฐานอาหาร FAO/WHO หรือ Codex Alimentarius Commission ได้กำหนดมาตรฐานหลักปฏิบัติในการลดและควบคุมการดื้อยาต้านจุลชีพจากอาหาร (Code of Practice to Minimize and Contain Foodborne Antimicrobial Resistance) ที่ครอบคลุมการใช้ยาต้านจุลชีพอย่างสมเหตุผลทั้งในสัตว์ พืช และการผลิตอาหาร และองค์การสุขภาพสัตว์โลก หรือ World Organisation for Animal Health (ชื่อย่อเดิม คือ OIE ตอนนี้เปลี่ยนใหม่เป็น WOAH แล้วค่ะ) ได้กำหนดมาตรฐานการใช้ยาต้านจุลชีพในสัตว์อย่างรับผิดชอบและสมเหตุผล (Responsible and Prudent Use of Antimicrobial Agents in Veterinary Medicine) ที่มุ่งเน้นการใช้ยาต้านจุลชีพอย่างสมเหตุผลในขั้นตอนการผลิตสัตว์

ในส่วนของการใช้ยาต้านจุลชีพอย่างสมเหตุผลในสัตว์น้ำนั้น องค์การสุขภาพสัตว์โลกก็ได้ออกข้อกำหนดเอาไว้สำหรับให้ประเทศสมาชิกใช้เป็นแนวทางในการจัดการแก้ไขปัญหาดังกล่าวเช่นกันค่ะ

โดย WOAH เห็นว่าหลักการใช้ยาต้านจุลชีพอย่างมีความรับผิดชอบและสมเหตุผลในสัตว์น้ำ จะช่วยปกป้องทั้งสุขภาพสัตว์และสุขภาพของมนุษย์ ในเอกสารหลักการของ WOAH จะระบุหน้าที่ของเจ้าหน้าที่ผู้มีอำนาจหน้าที่ในการรับผิดชอบขึ้นทะเบียนและอนุญาตให้จำหน่ายผลิตภัณฑ์ รวมทั้งระบุหน้าที่ขององค์กรและบุคคลที่เกี่ยวข้องในการผลิต การจัดจำหน่าย และการใช้ยาต้านจุลชีพ จะมีรายละเอียดยังไงมาติดตามกันค่ะ

วัตถุประสงค์ของการใช้ยาต้านจุลชีพอย่างรับผิดชอบและสมเหตุผลคืออะไร

การใช้อย่างรับผิดชอบและสมเหตุผลจะต้องคำนึงถึงมาตรการและข้อเสนอแนะเชิงปฏิบัติที่มีจุดมุ่งหมายในการลดความเสี่ยงที่เกี่ยวกับการเกิดและแพร่กระจายของเชื้อแบคทีเรียดื้อยา และชิ้นส่วนพันธุกรรมที่ดื้อต่อยาต้านจุลชีพในกระบวนการผลิตสัตว์น้ำ เพื่อ (1) ให้เกิดความมั่นใจว่ามีการใช้ยาต้านจุลชีพอย่างสมเหตุผลในสัตว์น้ำอย่างมีประสิทธิภาพและความปลอดภัย ซึ่งมีผลต่อประสิทธิภาพของยาต้านจุลชีพในการรักษาโรคสัตว์และโรคในมนุษย์ (2) ให้เกิดการใช้ยาอย่างมีจริยธรรมและใช้ตามความจำเป็นทางเศรษฐกิจเพื่อให้สัตว์

น้ำมีสุขภาพที่ดี (3) ป้องกันหรือลดการแพร่กระจายเชื้อดื้อยาและชิ้นส่วนพันธุกรรมดื้อยาจากสัตว์น้ำสู่มนุษย์และสัตว์บก และ (4) ป้องกันไม่ให้เกิดสารตกค้างจากยาสัตว์ในอาหารมากกว่าค่าที่กำหนดไว้ในอาหาร

ผู้มีอำนาจหน้าที่ (Competent Authorities) ต้องมีความรับผิดชอบอะไรบ้าง (ในบ้านเราก็จะเป็น อย.ที่ขึ้นทะเบียนยาสัตว์ กรมปศุสัตว์และกรมประมงที่ช่วยดูแลสุขภาพสัตว์บกและสัตว์น้ำของประเทศ)

- หน่วยงานที่รับผิดชอบในการอนุญาตขึ้นทะเบียนยาและจำหน่ายมีบทบาทสำคัญในการกำหนดกฎเกณฑ์เงื่อนไขของการอนุญาตและการให้ข้อมูลเกี่ยวกับการใช้ยาที่เหมาะสมแก่สัตวแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพสัตว์น้ำ เพื่อให้มีการใช้ยาต้านจุลชีพในสัตว์น้ำอย่างถูกต้องและสมเหตุผล

- หน่วยงานที่มีอำนาจจะต้องรับผิดชอบในการจัดทำเอกสารแนวทางที่เกี่ยวกับการประเมินผลการใช้ยาต้านจุลชีพ

- เจ้าหน้าที่ที่มีอำนาจและผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพสัตว์น้ำต้องส่งเสริมการใช้ยาต้านจุลชีพในสัตว์น้ำอย่างสมเหตุผล มีมาตรการและกลยุทธ์ที่เหมาะสม เพื่อให้มีการควบคุมการดื้อยาต้านจุลชีพอย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งรวมถึงการส่งเสริมให้เกิดการปฏิบัติที่ดีในการเลี้ยงสัตว์ การจัดทำโปรแกรมดูแลสุขภาพสัตว์น้ำ เช่น การฉีดวัคซีน การดูแลสุขภาพสัตว์ในระดับฟาร์ม และการปรึกษาด้านสุขภาพสัตว์น้ำกับสัตวแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพสัตว์น้ำคนอื่นๆ ภายนอกฟาร์ม ซึ่งการดำเนินการทั้งหมดนี้จะช่วยลดความชุกของโรคสัตว์น้ำ และช่วยลดโอกาสในการใช้ยาต้านจุลชีพเพื่อรักษาโรคลง

- เจ้าหน้าที่ที่มีอำนาจในการพิจารณาตรวจสอบคำขออนุญาต การขึ้นทะเบียน จะต้องพิจารณาประเมินความเสี่ยงต่อสัตว์ มนุษย์ และสิ่งแวดล้อมที่เกิดจากการใช้ยาต้านจุลชีพในสัตว์น้ำ พิจารณาประเภทของยาต้านจุลชีพที่มีสารออกฤทธิ์เฉพาะ และในการประเมินความปลอดภัยควรพิจารณาผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นในมนุษย์จากการใช้ยาในสัตว์น้ำ

- ต้องมีการควบคุมการโฆษณายาต้านจุลชีพให้สอดคล้องกับกฎหมายที่เกี่ยวข้อง และไม่สนับสนุนการโฆษณาโดยตรงที่นอกเหนือจากที่กำหนดไว้ตามกฎหมาย

- หน่วยงานผู้มีอำนาจต้องมีการรวบรวมข้อมูลการควบคุมการใช้ยา เพื่อให้สามารถนำข้อมูลมาใช้ปรับปรุงมาตรการและกลุยุทธ์ในการจัดการใช้ยาต้านจุลชีพอย่างสมเหตุผลมากขึ้น เพื่อลดการดื้อยาต้านจุลชีพในระบบการผลิต

- เจ้าหน้าที่ที่มีอำนาจควรเผยแพร่ข้อมูลที่เกี่ยวกับแนวโน้มของการดื้อยาต้านจุลชีพให้แก่สัตวแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพสัตว์น้ำทราบ และควรตรวจสอบประสิทธิภาพของห้องปฏิบัติการที่ทดสอบความไวรับของเชื้อต่อยาต้านจุลชีพอยู่เสมอ

- เจ้าหน้าที่ที่มีอำนาจและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการใช้ยาต้านจุลชีพควรทำงานร่วมกัน เพื่อจัดทำขั้นตอนที่มีประสิทธิภาพในการรวบรวมและทำลายยาต้านจุลชีพที่ไม่ได้ใช้หรือหมออายุอย่างถูกต้องและปลอดภัย

บทความหน้าเรามาอ่านต่อกันค่ะ ว่าคนที่เกี่ยวข้องกับอุตสาหกรรมยาสัตว์ต้องมีความรับผิดชอบเกี่ยวกับการใช้ยาอย่างสมเหตุผลยังไงบ้าง

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเมย์)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก)