ชื่อบทความ   อาหารสัตว์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม

สวัสดีท่านผู้อ่านทุกท่านค่ะ วันนี้จะมาชวนพูดคุยเรื่องสูตรอาหารกันค่ะ เป็นแนวคิดการออกแบบสูตรอาหารโดยมีวัตถุประสงค์มากกว่าเพื่อใช้เป็นอาหารให้แก่ปลาเพียงอย่างเดียว แต่มีวัตถุประสงค์อย่างอื่นร่วมด้วย หรือที่เรียกว่า Multi-Objective (MO) formulation นั่นคือมีการออกแบบสูตรอาหาร โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมให้น้อยที่สุด เพื่อให้มีต้นทุนในการผลิตที่ต่ำ และยังคงคุณประโยชน์ต่อตัวสัตว์ไว้ได้ด้วย ซึ่งแนวคิดนี้สามารถพบได้ในแถบประเทศที่ค่อนข้างให้ความสำคัญกับสิ่งแวดล้อม ซึ่งก็คือประเทศในแถบยุโรปนั่นเองค่ะ

โดยงานวิจัยที่จะหยิบยกมาพูดคุยในวันนี้มาจากประเทศฝรั่งเศส โดยนักวิจัย Wilfart และคณะได้มีการทดลองนำเอาสูตรอาหารแบบ MO ที่ให้ชื่อสูตรว่า Eco-friendly หรือ ECO-diet มาทดลองเลี้ยงปลาเทราต์ค่ะ โดยทำการเปรียบเทียบระหว่างการให้อาหารสูตร Eco-friendly และสูตรปกติ ผลการทดลองพบว่าในภาพรวมภายหลังการใช้เลี้ยงปลาเทราต์เป็นระยะเวลาทั้งสิ้น 12 สัปดาห์ อาหารสูตร ECO-diet ให้ผลการทดลองไม่ต่างกับการใช้สูตรอาหารปกติ โดยปลามีอัตราการเจริญเติบโตไม่แตกกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ อย่างไรก็ตามจากการประเมินในระยะยาว การเลี้ยงปลาเทราต์ด้วยอาหารสูตร ECO-diet อาจส่งผลให้ปลามีอัตราการเจริญเติบโตที่ลดลง นอกจากนี้อาหารสูตร ECO-diet ยังมีข้อเสียที่สำคัญอีกอย่าง คือมีอัตราการกินได้ของปลาน้อยกว่าเมื่อเทียบกับสูตรอาหารปกติ สาเหตุอาจมาจากสูตรอาหาร ECO-diet นั้นมีการลดปริมาณแหล่งอาหารที่มาจากปลาป่น (fish meal) และแหล่งอาหารประเภทน้ำมันจากปลา (fish oil) ลงเป็นอย่างมาก อาจส่งผลให้ความน่ากินของอาหารลดลงไปด้วย จึงทำให้มีค่าการกินได้น้อยลง ส่วนสาเหตุที่จำเป็นต้องลด fish meal และ fish oil ลงนั้น เนื่องจากแหล่งอาหารทั้งสองชนิดมีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมค่อนข้างมากและมีต้นทุนที่ค่อนข้างสูง ทีมวิจัยจึงหันไปเลือกใช้แหล่งอาหารชนิดอื่นที่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยกว่า เช่น แหล่งอาหารจากพืช ชนิดต่าง ๆ แม้จะทำให้ อาหาร ECO-diet มีการใช้แหล่งวัตถุดิบที่หลากหลายชนิดมากขึ้น แต่ก็มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยลง และมีราคาต้นทุนอาหารที่ถูกว่า ทั้งนี้แหล่งอาหารจากพืชที่ใช้จะต้องมีการคำนวณผลกระทต่อสิ่งแวดล้อมอย่างละเอียด และจะต้องมีผลกระทบน้อยที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ด้วยเช่นกัน โดยพืชบางชนิดเช่น rape seed หรือ ถั่วเหลือง ที่ในระบบการผลิตต้องมีการใช้พื้นที่ในการเพาะปลูกมาก สร้างผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมค่อนข้างสูง ก็จะไม่ถูกนำมาใช้ในสูตรอาหารประเภท ECO-diet เช่นกัน

แม้ในขณะนี้เราอาจยังไม่เห็นภาพการนำอาหารสูตรอาหารประเภท Multi-Objective (MO) formulation มาใช้กันอย่างชัดเจน แต่แนวคิดดังกล่าวก็ถือว่ามีประโยชน์อย่างมากต่อการลดผลกระทบต่อที่แวดล้อมที่เกิดจาก

การเพาะเลี้ยงสัตว์ ซึ่งถือเป็นปัญหาสำคัญที่โลกให้ความสนใจ ซึ่งสูตรอาหารประเภทท Multi-Objective formulation นี้ กำลังได้รับการศึกษาพัฒนาเพื่อนำมาใช้ในการเลี้ยงสัตว์ทั้งในการเลี้ยงสัตว์น้ำและการเลี้ยงสัตว์ปศุสัตว์ชนิดอื่น ๆ จึงเป็นไปได้ว่าในอนาคต หากงานวิจัยมีความก้าวหน้าจนสามารถปรับให้สูตรอาหารประเภท Eco-friendly มีศักยภาพในการเลี้ยงเทียบเท่ากับอาหารสูตรปกติได้ หรือตลาดผู้บริโภคให้ความสำคัญกับแนวคิดนี้มากขึ้น เราอาจจะได้ปรับนำเอาแนวนี้มาใช้ประยุกต์กับสูตรอาหารที่เราใช้เลี้ยงปลาหรือกุ้งในฟาร์มบ้านเรากันก็ได้นะคะ หวังว่าเรื่องที่นำมาฝากกันในวันนี้จะมีประโยชน์ไม่มากก็น้อย แล้วพบกันใหม่ฉบับหน้านะคะ

ถ้าอยากอ่านเพิ่มเติมก็ไปดูได้ตาม link นี้ค่ะ https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2022.738826

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเมย์)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก)