ครั้งก่อนกล่าวถึงเรื่องคุณภาพน้ำการตรวจคุณภาพและการเก็บตัวอย่างไปแล้วอย่างที่ย้ำเตือนว่าคุณภาพน้ำเป็นหนึ่งในสิ่งสำคัญอันดับต้นๆ ที่หากมีการจัดการที่ดีแล้วจะช่วยส่งเสริมสุขภาพปลาที่เลี้ยงได้อย่างมีประสิทธิภาพจากนี้จะขอเพิ่มเติมความรู้ทางวิชาการสักหน่อยเพื่อให้มีความเข้าใจเรื่องคุณภาพน้ำมากขึ้นปริมาณออกซิเจนที่ละลายในน้ำ (dissolved oxygen, DO, ดีโอ) มีผลต่อปลาอย่างไรปลาและสัตว์น้ำต้องใช้ออกซิเจนในการหายใจเพื่อความอยู่รอดตามทฤษฎีควรมีปริมาณค่าออกซิเจนละลายในน้ำไม่ต่ำกว่า 5 ppm ความต้องการออกซิเจนขึ้นอยู่กับชนิดและช่วงอายุของสัตว์น้ำ (ทั่วไปอยู่ในช่วงประมาณ 5-7 ppm) ปลาบางชนิด เช่น ปลาดุก มีอวัยวะช่วยหายใจพิเศษทำให้สามารถปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมที่มีออกซิเจนในระดับต่ำได้ ในขณะที่ปลาบางชนิด เช่น ปลาซิว ปลาติดหิน ต้องการออกซิเจนปริมาณสูงปริมาณออกซิเจนที่ละลายน้ำอาจส่งผลต่อปริมาณสารอาหารในแหล่งน้ำได้โดยธรรมชาติแล้วออกซิเจนที่ละลายในน้ำมาจากออกซิเจนในชั้นบรรยากาศและการสังเคราะห์แสงของพืชน้ำและแพลงตอนพืชโดยออกซิเจนจะหมดไปจากการที่สัตว์น้ำและพืชน้ำใช้หายใจจุลินทรีย์ในแหล่งน้ำดึงไปใช้ย่อยสลายอินทรียสารและออกซิเจนยังสามารถระเหยกลับเข้าไปในชั้นบรรยากาศได้เช่นกัน อุณหภูมิ ความกดอากาศ ความลึกของน้ำมีผลต่อปริมาณออกซิเจนที่ละลายน้ำ นอกจากนี้ค่าออกซิเจนที่ยังแปรผันได้ในแต่ละช่วงของวันและช่วงฤดูตอนกลางวันที่พืชน้ำและแพลงตอนพืชสังเคราะห์แสงจะพบว่าปริมาณออกซิเจนละลายน้ำสูงกว่าช่วงเช้าตรู่และตอนกลางคืนซึ่งเป็นช่วงเวลาที่พืชและแพลงตอนพืชไม่สามารถสังเคราะห์แสงได้และดึงออกซิเจนไปใช้ในการหายใจ ดังนั้นจึงควรควบคุมปริมาณพืชและแพลงตอนพืชในน้ำให้เหมาะสมด้วยเพราะจะมีผลต่อสุขภาพปลาทำให้อ่อนแอและเกิดความเครียดกรณีที่มีปริมาณออกซิเจนไม่เพียงพอจะพบว่าปลาว่ายน้ำขึ้นมาที่ผิวน้ำฮุบอากาศ ขยับแผ่นปิดเหงือกถี่ขึ้น การเจริญเติบโตลดลงร่างกายอ่อนแอและอาจพบว่าปลาฟักออกจากไข่ช้ากว่าปกติทั้งนี้การขาดออกซิเจนจะส่งผลกระทบต่อปลาขนาดใหญ่มากกว่าปลาขนาดเล็ก ในบางครั้งการขาดออกซิเจนในน้ำอย่างฉับพลันทำให้ปลาในบ่อตายพร้อมกันทั้งหมดในเวลาใกล้เคียงกัน

    วิธีการเพิ่มออกซิเจนในน้ำของฟาร์มทั่วไปนิยมใช้เครื่องตีน้ำ กังหันน้ำวิธีพ่นน้ำลงในบ่อหรือใช้เครื่องมือที่ทำให้เกิดการหมุนเวียนของน้ำเพื่อให้ออกซิเจนในชั้นบรรยากาศละลายผสมกับน้ำได้รวมทั้งการเปลี่ยนถ่ายน้ำใหม่จะช่วยปรับปริมาณออกซิเจนละลายในน้ำให้เพียงพอสำหรับสัตว์น้ำตลอดการเลี้ยงการตรวจสอบปริมาณออกซิเจนละลายน้ำอย่างสม่ำเสมอจะเป็นวิธีที่ช่วยให้การจัดการปริมาณออกซิเจนในน้ำให้อยู่ในระดับที่เหมาะสมกับการเจริญเติบโตของปลาเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก)

From last time, we’ve talked about Water quality and How to collect water sample. As you can see, WATER! is one the most important factors in aquaculture. Remember, good water leads to better and healthier fish!

So, Today, We want to give you some more information about this issue, which is: “How does oxygen (O2 ) or Dissolved Oxygen (D.O.) effect the fish” All living creature on earth need O2 , fish also. Theoretically, fish requires at least 5 ppm of D.O. However, it also depends on fish species, some fish have special breathing organ and can survive in low oxygen situation (such as, catfish, snakehead fish), some fish need high level of oxygen (such as, minnow) And, where’s the O2 come from? The O2 can be added to water by multiple ways, including:

     - O2 can dissolve from the atmosphere directly

     - Photosynthesis by plants and phytoplanktons On the other hand, O2 is also being used by many things:

     - All liveing things in the water, animal and plants are breathing on O2

     - O2 is required by bacteria for composing organic waste

     - Sometimes, O2 can evaporate back to the atmosphere

     Moreover, temperature, air pressure, water depth as well as different time of a day or season also have an effect on Dissolved Oxygen.

For example:

     - High air temperature >> O2 can dissolve in the water less>> Lower D.O.

     During the day, where light is available, D.O. level is high due photosynthesis activity by plants (algae) and phytoplankton. This is opposit in early morning or during a night where photosynthesis does not occur.

     From this reason, controling number of plants (algae) and phytoplankton in fish pond is necessary. Overgrowth of plants (algae) and phytoplankton would lead to O2 deleption during the night and also high fluctuation of O2 level between day and night (very high during a day, very low during the night).

This is also importance because fluctuation of O2 level can weakening and stress the fish.

     What happen to FISH if D.O. level is low???

     - You may see fish move their operculum faster

     - Fish show up at the water surface more often (gasping for air)

     - Decrease growth rate, weak

     - Slow hatching rate (in eggs)

     - Abrupt drop in O2 level can lead to mass mortility in the pond

Common practices that are used to increase O2 level in fish pond such as:

     - Applying aerator, paddle wheel, air tube,..etc

     - Water exchage: pumping in fresh, high O2 in

     - Control number of plants (algae) and phytoplankton using chemical such as copper (prevent sharp drop of O2 )

     Therefore!!!

     Make sure that you measure O2 or D.O. routinely and maintain it throughout the culture period. Remember!! water qaulity is important for sucessful crop!

Mintra Lukkana, DVM, MSc, PhD
Pathradol Piamsomboon , DVM , PhD