ความกระด้าง หรือความกระด้างของน้ำ (hardness หรือ water hardness) เป็นค่าที่บ่งบอกปริมาณของเกลือแคลเซียม (Ca 2 +) และแมกนีเซียม (Mg 2 +) ที่ละลายน้ำ ปกติแล้วค่า hardness ที่เรามักจะวัดกันเป็นการวัดค่าความกระด้างรวม หรือ total hardness ที่มีหน่วยมิลลิกรัมต่อลิตร (mg/L) สำหรับค่าความกระด้างของน้ำที่เหมาะสมกับการเลี้ยงปลาจะอยู่ในช่วงประมาณ 50-250 mg/L แต่ในแหล่งน้ำธรรมชาติค่า total hardness ที่เราพบได้จะมีค่าอยู่ที่น้อยกว่า 5 ถึงมากกว่า 10,000 mg/L และค่าความกระด้างของน้ำสามารถแบ่งระดับได้ 4 ระดับ ก็คือ ระดับต่ำที่ค่า 0–75 mg/L (น้ำอ่อน soft) ระดับกลางมีค่าตั้งแต่ 75–150 mg/L (น้ำกระด้างปานกลาง, moderately hardness) ระดับสูงมีค่าตั้งแต่ 150–300 mg/L (น้ำกระด้าง, hard) และระดับสูงมากที่มีค่า > 300 mg/L (น้ำกระด้างมาก, very hard) ซึ่งค่าความกระด้างของแหล่งน้ำแต่ละที่ขึ้นอยู่กับสภาพภูมิศาสตร์ คุณสมบัติและลักษณะของดินและหินในพื้นที่นั้นเป็นสำคัญ และสามารถเกิดจากก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ที่มีในบรรยากาศหรือเป็นก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ที่มาจากการย่อยทำลายอินทรียสารของแบคทีเรียผสมกับน้ำแล้วกลายเป็นกรดอ่อนไหลผ่านชั้นหินที่มีคุณสมบัติเป็นด่างแล้วละลายชั้นหินที่มี calcium carbonate นั้นลงสู่แหล่งน้ำ ทำให้น้ำมีความกระด้าง การใส่ปูนขาวสามารถทำให้น้ำมีค่าความกระด้างเพิ่มขึ้นได้ แต่ถ้าเกิดว่าน้ำมีค่าความกระด้างมากเกินไปอาจพิจารณาติดตั้งเครื่องกรองน้ำหรือมีวิธีบำบัดน้ำโดยมีการพักน้ำก่อนนำมาใช้ นอกจากนี้ ค่าความกระด้างมีความสัมพันธ์กับค่าความเป็นกรด-ด่าง (pH) และค่าความเป็นด่าง (alkalinity) ของน้ำด้วยดังนั้นจึงควรให้ความสำคัญกับการตรวจสอบและพิจารณาค่าคุณสมบัติ คุณภาพน้ำหลายๆ ค่าพร้อมกัน

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก) 

Hardness or maybe referred to as water hardness, is a parameter that represents a total amount of salt, calcium (Ca 2 +) and magnesium (Mg 2 +) in the water.

Generally, water hardness is determined as “total hardness” in mg/L of water. An optimum range of total hardness for fish culture is between 50-250 mg/L. It is important to maintain hardness in the optimum range because Ca 2 + and Mg 2 + are essential in the biological processes of aquatic animals, such as bone formation in fish as well as molting and shell hardening processes in shrimp.

In natural water source, a total hardness may be found as low as 5 mg/L to as high as 10,000 mg/L. Water hardness is classified into 4 levels.

     - Soft (0–75 mg/L)

     - Moderately hard (75–150 mg/L)

     - Hard (150–300 mg/L)

     - Very hard (> 300 mg/L)

Level of hardness in fish pond is significantly influenced by pond location and types of soil or mineral. Amount of CO 2 in the air also has some influence to water hardness.

In addition, CO 2 that is produced by organic decomposition may dissolve in the underground water and cause slightly acid water. This acid water may pass through several layers of limestone and bring out calcium carbonate to the surface as a source of hard water.

Beside natural cause, adding lime to culture pond also increase water hardness. What if….., water hardness in your pond is too high? If it is too high, it will affect osmoregulation of the fish and cause stress.

By adding more aerator or resting water in reservoir pond before being used can help reduce hardness.

Last but not least, water hardness also relates to other parameters, including pH and Alkalinity. For example, the minerals in hard water plays role as buffer and maintain level of pH (buffering capacity). Therefore, these parameters should be considered all together.

Mintra Lukkana, DVM, MSc, PhD
Pathradol Piamsomboon , DVM , PhD