ค่าคาร์บอนไดออกไซด์ หรือ CO₂ มีผลต่อสุขภาพของปลาถ้าในน้ำมีค่าคาร์บอนไดออกไซด์สูงอาจพบปลาตายได้ ค่าคาร์บอนไดออกไซด์ที่เหมาะสมต่อการดำรงชีวิตของปลานิลไม่ควรมีค่ามากกว่า 30 มิลลิกรัมต่อลิตร (mg/l) ทั้งนี้ระดับของค่าคาร์บอนไดออกไซด์มีความสัมพันธ์กับการสังเคราะห์แสงของพืชน้ำและแพลงตอนพืชในน้ำในตอนกลางวันที่มีการสังเคราะห์แสงค่าคาร์บอนไดออกไซด์จะต่ำและปริมาณออกซิเจนจะสูง แต่ในเวลากลางคืนจะกลับกันคือค่าคาร์บอนไดออกไซด์จะสูงและออกซิเจนจะต่ำเนื่องจากไม่มีการสังเคราะห์แสงแต่เป็นการดึงออกซิเจนในน้ำไปใช้หายใจถ้าในบ่อเลี้ยงมีพืชน้ำและแพลงตอนพืชอยู่มากอาจส่งผลให้ค่าคาร์บอนไดออกไซด์มีค่าสูงตามไปด้วยและกรณีที่พืชน้ำหรือแพลงตอนพืชตายอย่างฉับพลันจะทำให้ปริมาณออกซิเจนลดลงอย่างรวดเร็วและค่าคาร์บอนไดออกไซด์สูงขึ้นกะทันหันซึ่งจะมีผลต่อการปรับตัวของปลา ในบางครั้งอาจพบปลาตายได้การเปลี่ยนแปลงของค่าคาร์บอนไดออกไซด์ยังมีผลต่อความเป็นกรด-ด่างในน้ำ เป็นคุณสมบัติเป็น buffer ที่ทำให้ค่าความเป็นกรด-ด่างเปลี่ยนแปลงอย่างค่อยเป็นค่อยไปการละลายน้ำของคาร์บอนไดออกไซด์จะทำให้เกิดภาวะเป็นกรดเราจึงสามารถพบค่าความเป็นกรด-ด่างในน้ำสูงขึ้นในตอนกลางวันและลดลงในช่วงกลางคืนการผันแปรของคาร์บอนไดออกไซด์มีผลต่อระบบการหายใจของสัตว์น้ำถ้ามีค่าคาร์บอนไดออกไซด์สูงจะมีผลต่อประสิทธิภาพในการแลกเปลี่ยนออกซิเจนถึงแม้ว่าในแหล่งน้ำจะมีค่าของออกซิเจนอยู่ในระดับที่เพียงพอต่อการดำรงชีวิตก็ตามปลาหรือสัตว์น้ำจะสามารถมีชีวิตอยู่ได้ในน้ำที่มีคาร์บอนไดออกไซด์สูงไม่เกิน 60 mg/l ถ้ามีออกซิเจนเพียงพอ อย่างไรก็ตามปลาหรือสัตว์น้ำนั้นก็จะพยายามอาศัยอยู่ในแหล่งน้ำที่มีคาร์บอนไดออกไซด์สูงไม่เกิน 5 mg/l

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก) 

How does Carbon dioxide (CO₂ ) affect fish health? You may see that sometimes when CO₂ level in the pond is too high, fish died!

In tilapia culture, the level of CO₂ in pond should not exceed 30 mg/l of water.

Level of CO₂ in pond relates to photosynthesis activities perform by plants and phytoplankton. During day time, where light is available, CO₂ level is low and O₂ level is high. On the contrary, it is opposit during the night where photosynthesis does not occur and CO₂ is produced by all the living in the water.

If the population of plants and phytoplankton is high, CO₂ level will be high too. Especially when “algae bloom” occurs. Algae bloom usually follows by spontaneous death of large number of algae. This will lead to sharp drop in O₂ level and sharp increase in CO₂ level which may accompany by sudden death of fish in the pond.

Changing in CO₂ level also affects acid-base (pH) status. CO₂ acts as buffer that maintains a nearly constant pH in the water. Low level of CO₂ presented in water during a day results in high pH and the opposite way during a night.

Importance of CO₂

When CO₂ level is high, it will make the fish harder to exchange gas, even though the level O₂ is high.

Fish and other aquatic animals can survive in the water with less than 60 mg/l CO₂ , if there is enough O₂ . However, they prefer to live in the water with less than 5 mg/l CO₂ .

Mintra Lukkana, DVM, MSc, PhD
Pathradol Piamsomboon , DVM , PhD