แอมโมเนีย (NH 3 ) ไนไตรท์ (NO 2 - ) และไนเตรท (NO 3 - ) เป็นรูปแบบของสารประกอบไนโตรเจนที่มีความสำคัญในการเลี้ยงสัตว์น้ำ พืชบางชนิดสามารถตรึงไนโตรเจนได้จากบรรยากาศเลยแต่บางชนิดจะดึงไนโตรเจนจากแอมโมเนีย ไนเตรท มาเพื่อสร้างโปรตีน แบคทีเรียในแหล่งน้ำสามารถย่อยสลายของเสียในแหล่งน้ำเป็นแอมโมเนียได้

พืชจะดึงไนโตรเจนไปใช้จากแอมโมเนียที่เกิดขึ้นแต่ถ้ามีแอมโมเนียมากเกินไปในระบบนิเวศน์ แอมโมเนียจะถูกออกซิไดซ์เป็นไนไตรท์และไนเตรทซึ่งพืชสามารถเอาไนเตรทไปใช้ประโยชน์ได้ต่อไปถ้าในแหล่งน้ำมีปริมาณออกซิเจนละลายน้ำต่ำไนเตรทอาจถูกdenitrification ให้เป็นไนไตรท์ และแอมโมเนียได้อีกครั้งและในกระบวนการเปลี่ยนสารไนโตรเจนเป็นแอมโมเนียไนไตรท์และไนเตรทต้องใช้ออกซิเจน ดังนั้นถ้าในแหล่งน้ำมีการสะสมของของเสียมากจะพบว่ามีสารประกอบของโปรตีนและไนโตรเจนอยู่มากทำให้แบคทีเรียในน้ำย่อยสลายสารประกอบไนโตรเจนมากขึ้นซึ่งมีผลต่อปริมาณออกซิเจนในน้ำทำให้ไม่เพียงพอต่อการดำรงชีวิตของพืชน้ำและสัตว์น้ำได้

ค่าสารประกอบไนโตรเจนสามารถบ่งชี้คุณภาพน้ำได้ในกรณีที่พบค่าไนเตรทสูงอาจเนื่องจากคุณภาพน้ำเสียและเน่ามานานแล้วถ้าในแหล่งน้ำพบปริมาณไนเตรทสูงมากกว่า 50 ppm เป็นเวลานานจะมีผลให้ปริมาณออกซิเจนละลายน้ำลดลงส่งผลต่อสุขภาพปลาได้ ถ้าพบค่าแอมโมเนียสูงแสดงว่าคุณภาพน้ำไม่ดี เริ่มเน่าเสียซึ่งเป็นพิษต่อสัตว์น้ำการเลี้ยงปลาที่เน้นให้อาหารที่มีโปรตีนสูงอาจพบว่าค่าไนไตรท์สูงจนทำใ

ห้เกิดปัญหาต่อสัตว์น้ำได้แต่เป็นปัญหาที่พบได้ไม่บ่อยนักเมื่อเทียบกับการเกิดพิษจากแอมโมเนียมีการศึกษาเพื่อลดความเป็นพิษของแอมโมเนียและไนไตรท์ในบ่อเลี้ยงปลา โดยทดลองในห้องปฏิบัติการพบว่าสารประกอบพวกคลอไรด์ เช่น เกลือแกง (NaCl) จะช่วยลดความเป็นพิษของสารประกอบไนโตรเจนได้หรือลดการให้อาหารเพื่อลดปริมาณของเสียในบ่อและการเพิ่มออกซิเจนในน้ำ

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก) 

Ammonia (NH 3 ), Nitrite (NO 2 - ) and Nitrate (NO 3 - ) are important nitrogen based compounds in fish pond ecosystem. Bacteria decompose organic waste in fish pond, producing ammonia and water plants will uptake ammonia and use as a protein source.

When ammonia is presented in pond, some of them will be oxidized by bacteria into nitrite and nitrate which also be used by plants.

If the oxygen level in water is low, nitrate will be turned back into nitrite and ammonia by “denitrification” process. This nitrogen cycle requires oxygen, therefore, in pond with large amount of organic waste, bacteria will need to consume large amount of oxygen and this will affect all living things in the pond.

Levels of nitrogen compounds in the pond are indicators for water quality. High level of nitrate indicates that this water has been bad for a while. If pond prolongs the level of nitrate at

above 50 ppm, this will decrease oxygen level and affect fish health.

High protein feed that is used in fish culture industry also relates to high level of nitrite in pond. However, nitrite is not a

big problem when compared to ammonia.

Ammonia toxicity is commonly found fish. There are several ways to reduce toxicity of ammonia or in nitrite fish found. For example:

          - Add chlorine compound, such as salt (NaCl) to the pond

          - Reduce feed, this way will reduce amount of organic waste which are nitrogen source in the pond.

          - Increase oxygen level in pond

Mintra Lukkana, DVM, MSc, PhD
Pathradol Piamsomboon , DVM , PhD