แอมโมเนีย คือสารประกอบไนโตรเจนที่อยู่ในลักษณะ unionized form (NH 3 ) หรือ ionized form (NH 4 + ) แอมโมเนียแบบ unionized form จะเป็นพิษต่อสัตว์มากกว่า ionized form รูปแบบของแอมโมเนียที่พบได้ในน้ำขึ้นอยู่กับค่าความเป็นกรดด่าง (pH) ของน้ำ ถ้า pH สูงจะพบแอมโมเนียในรูปของ unionized form มากซึ่งเป็นพิษต่อสัตว์น้ำ ถ้า pH ต่ำ จะพบแอมโมเนียในรูป ionized form ที่เป็นพิษต่อสัตว์น้ำน้อยกว่าแอมโมเนียแบบ unionized form คือ NH 3 จะมีผลต่อเหงือกปลาที่มีหน้าที่แลกเปลี่ยนออกซิเจนซึ่งเป็นอวัยวะที่ปลาใช้ในการหายใจ แอมโมเนียที่ละลายน้ำและไหลผ่านซี่เหงือกซึมเข้าในหลอดเลือดจะมีผลทำให้ฮีโมโกลบินในเลือดไม่สามารถรวมกับออกซิเจนที่ละลายน้ำ ความเข้มข้นของแอมโมเนียในน้ำไม่ควรเกิน 0.02 ppm ถ้าปริมาณแอมโมเนียสูงถึง 1 ppm อาจพบปลาว่ายขึ้นมาหายใจบริเวณผิวน้ำ บริเวณลำตัวหรือครีบจะเป็นรอยแดงเหงือกเปลี่ยนเป็นสีม่วงคล้ำเนื่องจากไม่มีการแลกเปลี่ยนออกซิเจน วิธีจัดการเพื่อลดความเป็นพิษของแอมโนเมียทำได้โดยเปลี่ยนถ่ายน้ำเพื่อควบคุมความเข้มข้นของแอมโมเนียไม่ให้สูงเกินไปและลดการให้อาหารไม่ให้เกิดไนเตรทซึ่งเป็นผลให้เกิดแอมโมเนียเพิ่มขึ้นตามมา

นอกจากนี้ ถ้าปริมาณแอมโมเนียเพิ่มขึ้นค่าของไนเตรทและไนไตรท์จะเพิ่มขึ้นด้วย ซึ่งค่าไนไตรท์ในน้ำที่สูงถึง 1 ppm จะทำให้เกิดโรคเลือดน้ำตาล ( brown blood disease) คือเลือดไม่สามารถนำออกซิเจนไปใช้ได้จะพบอาการว่ายขึ้นมาหายใจบริเวณผิวน้ำ ขยับแผ่นปิดเหงือกถี่ขึ้นและสีเหงือกกลายเป็นสีน้ำตาลดำ หากไม่จัดการลดปริมาณไนไตรท์ในน้ำท้ายที่สุดปลาจะตายด้วยภาวะขาดออกซิเจน

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก) 

There are 2 forms of ammonia in pond, unionized ammonia (NH 3 ) and ionized Ammonia (NH 4 + ).

Unionized form is more toxic to animal than ionized form. Water pH will be the one who determine the amount of unionized ammonia or ionized ammonia in pond.

If pH is high (base), level of unionized ammonia will be high and can be toxic to fish. On the other hand, in low pH situation, ionized form is more presented and this is less toxic.

So, what unionized ammonia does to the fish?

It will affect gill and fish’s respiration. Unionized ammonia in water can pass through gills into blood circulation and inhibit hemoglobin from binding with oxygen.

The level of unionized ammonia in pond should not kept below 0.02 ppm. If the level reach 1 ppm, you will see a problem. You may observe fish gasping for air, their fins and skin turn red. Gill may become purple in color because there is no oxygen exchange.

To reduce toxic unionized ammonia in pond: You may perform
          - Water exchange

          - Reduce feed, this will reduce nitrite level which then reduce ammonia level.

Keep in mind!

If ammonia level increased, the level nitrite will increase too and when the nitrite level reaches 1 ppm, fish may suffer from a disease called “brown blood disease”. The disease happens when fish’s blood cannot carry oxygen. Fish usually come to the surface to breath, and their operculum move faster. Later on, their gill will turn brown to black and fish will eventually die from lack of oxygen if you cannot reduce nitrite level in pond.

Mintra Lukkana, DVM, MSc, PhD
Pathradol Piamsomboon , DVM , PhD