ระบบความปลอดภัยทางชีวภาพในฟาร์มสัตว์น้ำ

รูปแบบการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำในปัจจุบันเป็นการเลี้ยงอย่างหนาแน่นซึ่งโน้มนำให้ปลาเครียดและเสี่ยงต่อการเกิดโรคได้ กรณีที่เกิดปัญหาโรคระบาดขึ้นในบ่อหรือฟาร์มอาจทำให้การกระจายของโรคเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วการลดความเสี่ยงในการติดเชื้อหรือแพร่ระบาดในฟาร์มจึงเป็นสิ่งสำคัญต่อการดำเนินงานฟาร์ม

ปัจจุบันมีการนำระบบความปลอดภัยทางชีวภาพ (Biosecurity system) มาใช้ในฟาร์มเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ โดยระบบนี้เป็นระบบของการป้องกันการลดโอกาสในการนำเชื้อก่อโรคเข้าหรือออกจากฟาร์ม บ่อ หรือสถานที่เพาะเลี้ยง รถขนส่ง อุปกรณ์ที่ใช้ในการจัดการฟาร์มการจัดการขยะ ซากสัตว์และน้ำทิ้ง สิ่งสำคัญที่ควรคำนึงถึงสำหรับการจัดการในระบบความปลอดภัยทางชีวภาพ คือการจัดการไม่ให้ส่วนหรือบริเวณที่ไม่ปลอดเชื้อมาปะปนกับส่วนที่ปลอดเชื้อได้ โดยต้องมีการจัดการแยกส่วนดังกล่าวออกจากกัน ซึ่งฟาร์มจะต้องพิจารณาองค์ประกอบหลายอย่างที่เกี่ยวข้องโดยเฉพาะช่องทางที่สามารถนำพาเชื้อโรคเข้ามาในฟาร์มได้ เช่น การนำเข้าสัตว์น้ำใหม่ วัตถุดิบอาหารที่นำเข้ามาใช้ในฟาร์มยานพาหนะจากนอกฟาร์มเข้ามาในฟาร์ม สัตว์พาหะและคน ดังนั้นจึงต้องมีมาตรการควบคุมปัจจัยเสี่ยงที่อาจนำเชื้อโรคเข้าสู่ฟาร์มซึ่งมาตรการและระบบความปลอดภัยทางชีวภาพที่มีประสิทธิภาพจะช่วยลดความเสี่ยงของการนำเชื้อโรคเข้ามาในระบบการเลี้ยง ลดและควบคุมการแพร่ระบาดของโรคในพื้นที่หรือในฟาร์มส่งเสริมสุขภาพสัตว์ให้แข็งแรง ปลอดภัยต่อสุขภาพของผู้ปฏิบัติงานซึ่งจะลดความสูญเสียที่เกิดขึ้นในฟาร์มได้ นอกจากนี้หากฟาร์มมีระบบความปลอดภัยทางชีวภาพที่มีมาตรฐานจะช่วยสร้างความมั่นใจแก่ผู้ซื้อว่ามีกระบวนการผลิตสินค้าที่มีคุณภาพและมาตรฐานอีกด้วย

การออกแบบมาตรการด้านความปลอดภัยทางชีวภาพที่จำเป็นสำหรับฟาร์มนั้นขึ้นอยู่กับปัจจัยแวดล้อมหลายอย่างไม่มีสูตรสำเร็จตายตัวที่สามารถนำไปใช้ได้กับทุกรูปแบบของฟาร์มยกตัวอย่างหนึ่งในมาตรการป้องกันโรคเข้าในพื้นที่เลี้ยงบางฟาร์มกำหนดให้มีอ่างจุ่มรองเท้าเพื่อฆ่าเชื้อโรคที่อาจติดมากับรองเท้าก่อนเข้ามาในพื้นที่เลี้ยงหรือบ่อเพาะเลี้ยง ในขณะที่บางฟาร์มกำหนดให้เปลี่ยนชุดและเปลี่ยนรองเท้าที่ใช้สวมใหม่ก่อนเข้าพื้นที่ดังกล่าวเลยก็ได้อย่างไรก็ตามมาตรการด้านความปลอดภัยทางชีวภาพนั้นมีจุดมุ่งหมายเดียวกัน คือลดความเสี่ยงที่จะมีการปนเปื้อนของเชื้อเข้ามาในบริเวณที่ปลอดเชื้อทั้งนี้การกำหนดมาตรการด้านความปลอดภัยทางชีวภาพที่จำเป็นจะต้องมีการระบุพื้นที่เสี่ยงสำหรับแต่ละสถานที่เลี้ยงหรือสถานที่ดำเนินแต่ละกิจกรรมของฟาร์มร่วมกับการกำหนดมาตรการป้องกันที่จำเป็นเพื่อให้มีประสิทธิภาพในการป้องกันและคุ้มทุนมากที่สุดโดยทั่วไปสัตวแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพสัตว์น้ำจะสามารถให้คำแนะนำเพื่อพิจารณาระบุปัจจัยเสี่ยง จัดลำดับความสำคัญของพื้นที่เสี่ยงโดยใช้ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับการแพร่กระจายของโรคในฟาร์มรวมทั้งปัจจัยเสี่ยงต่างๆ สำหรับการแพร่เชื้อและกำหนดมาตรการที่จะช่วยลดความเสี่ยง รวมทั้งพัฒนาแผนการรักษาความปลอดภัยทางชีวภาพที่เหมาะสมกับการดำเนินงานฟาร์มเฉพาะในแต่ละฟาร์มสิ่งสำคัญอีกหนึ่งอย่างคือภายหลังจากที่กำหนดแผนดังกล่าวแล้วจะต้องสร้างความเข้าใจร่วมกันกับผู้ปฏิบัติงานในฟาร์มทุกคนเพื่อให้ปฏิบัติตามแผนที่วางไว้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก) 

Biosecurity system in aquaculture farm

Aquaculture has become more intense, using high stocking density intended to increase production. Although the production may be high, intensive system causes more stress to the animal which may increase the risk of disease outbreak. Moreover, if disease occurs, it can spread more rapidly.

Therefore, management to reduce risk of disease outbreak is necessary.

Nowadays, “Biosecurity system” has been adapted by many fish and shrimp farms. This system focuses on preventing and reducing the chance of disease or pathogens entering a farm, pond, or hatchery area. Biosecurity system also involves in transportation, farm equipment, waste disposal, animal carcass and water system.

The main idea of biosecurity is to prevent cross-contamination between clean and dirty area. It’s important to keep these two areas and everything related to them separate.

There are several factors needed to be considered, but one important thing is “route” that introduces thing in to a farm. For example, bringing new animal or feed material in, vehicle moving in or out of a farm, animal vector and human movement. These things are needed to be carefully managed.

So, what are the benefits of applying biosecurity to your farm?

     - Reduce the risk of disease entering a farm

     - Reduce damage from diseases by controlling spread which will minimize economic loss for the farm.

     - Improve health in both animal and worker.

     - Ensure consumer’s confidence by providing safe and high quality foods.

When it comes to designing biosecurity system, there is no specific way. Designing the system for each has to rely on many factors.

For example, some farms install disinfectant foot bath before entering culture areas, some require more such as cloth and shoes changing before enter the area.

No matter the differences, biosecurity system has only one goal, to reduce the risk of contamination in the clean area.

When you’re designing biosecurity measure, you will need to assign “risk area” in the culture site or operation site of the farm. Also, the measure should be economically acceptable for the farm because it is important that you have best protection against disease with reasonable cost.

Generally, veterinarian or aquatic animal health expert can assist you in identifying risks related to disease outbreak in farm and help you to develop management strategy. And when biosecurity system is applied, it will be effective only if all personnel in farm understand and strictly follow the biosecurity plan,

 
Mintra Lukkana, DVM, MSc, PhD
Pathradol Piamsomboon , DVM , PhD