ปัจจัยเสี่ยงหลักๆ ในการนำเชื้อก่อโรคเข้ามาในฟาร์มปัจจัยสุดท้าย คือ มนุษย์หรือคนที่เข้ามามีกิจกรรมเกี่ยวข้องกับการปฏิบัติงานในฟาร์มนั่นเอง เช่น ผู้ปฏิบัติงานในฟาร์ม บุคคลภายนอกที่เข้ามาทำงานในฟาร์มชั่วคราวและผู้เข้าเยี่ยมชมฟาร์ม เป็นต้นโดยสามารถนำเชื้อมาสู่สัตว์ที่เลี้ยงในฟาร์มได้ผ่านทางมือ รองเท้า เส้นผม และเสื้อผ้า ดังนั้นฟาร์มจึงควรมีมาตรการป้องกันการปนเปื้อนเชื้อที่เหมาะสม

แนวทางการป้องกันความเสี่ยงจากคน: ผู้ปฏิบัติงานในฟาร์ม

ควรสวมใส่เสื้อผ้าที่สะอาด มีเสื้อคลุมและรองเท้าเฉพาะเมื่อทำงาน ควรทำความสะอาดรองเท้าก่อนเข้าโรงเพาะฟัก บ่อเลี้ยง มีอุปกรณ์ทำความสะอาด เช่นแปรงและน้ำสะอาดเพื่อใช้ในการชะล้างทำความสะอาดสิ่งสกปรกออกจากรองเท้าและมีอ่างจุ่มเท้าที่มีน้ำยาฆ่าเชื้อที่เหมาะสมอยู่บริเวณทางเข้า ควรล้างหรือทำความสะอาดมือเมื่อมีการเคลื่อนย้ายปลาหรือเครื่องมือระหว่างพื้นที่ควรมีมาตรการฆ่าเชื้อรองเท้าก่อนเข้าสู่บริเวณที่เลี้ยงปลาหรือพื้นที่ที่มีความเสี่ยงต่อสุขภาพปลา ในขั้นตอนการทำงานหากสามารถทำได้ควรจัดลำดับงานโดยเริ่มทำงานในพื้นที่ที่มีความเสี่ยงต่อการแพร่กระจายโรคต่ำที่สุดไปไล่จนถึงพื้นที่ที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดความเสี่ยงสูงสุด เช่นทำความสะอาดอุปกรณ์บ่อเลี้ยงของปลาที่แข็งแรงไม่มีอาการป่วยหรือไม่มีโรคก่อนแล้วจึงทำความสะอาดส่วนที่สกปรกหลังสุด ทำงานกับปลากลุ่มที่อ่อนแอที่สุด เช่นโรงเพาะฟัก ลูกปลา ก่อนเข้าไปทำงานในส่วนอื่นเนื่องจากมีความเสี่ยงทางสุขภาพมากกว่าปลาที่โตแล้ว บุคลากรผู้ปฏิบัติงานในฟาร์มควรบันทึกการทำงาน การเข้าถึงสถานที่เลี้ยงแต่ละที่สำหรับสถานที่ที่เสี่ยงต่อการได้รับเชื้อควรจำกัดให้เข้าเฉพาะผู้ปฏิบัติงานที่จำเป็นเท่านั้น เช่นโรงเพาะฟัก

แนวทางการป้องกันความเสี่ยงจากคน: ผู้เยี่ยมชมฟาร์ม

ผู้เยี่ยมชมฟาร์มโดยเฉพาะผู้ที่มาจากพื้นที่เสี่ยงต่อการนำโรคเข้าฟาร์ม เช่นฟาร์มอื่นหรือพื้นที่ที่มีการแพร่ระบาดของโรคอาจเป็นผู้นำเชื้อเข้าสู่สัตว์ในฟาร์มได้ ฟาร์มควรมีมาตรการเพื่อลดความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากการถ่ายทอดเชื้อโรค โดยอาจให้ผู้เยี่ยมชมฟาร์มใส่เสื้อคลุมที่สะอาดและรองเท้าบู๊ตที่ใช้แล้วทิ้งหรือฆ่าเชื้อในขณะที่อยู่ในฟาร์มควรเก็บรักษาบันทึกการเข้าชมฟาร์มของไว้ในการเยี่ยมชมฟาร์มควรมีเจ้าหน้าที่ประจำฟาร์มอยู่ด้วยตลอดการเยี่ยมชมและควรจำกัดพื้นที่ที่ผู้เยี่ยมชมฟาร์มสามาถเข้าถึงได้เพื่อลดความเสี่ยงในการถ่ายทอดเชื้อโรค การป้องกันไม่ให้โรคแพร่กระจายในฟาร์มและลดความเสี่ยงของการแพร่กระจายโรคระหว่างฟาร์ม จะลดความสูญเสียจากการเกิดโรคภายในฟาร์มและช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการป้องกันโรคฟาร์ม ผู้เลี้ยงจึงควรปฏิบัติตามมาตรการความปลอดภัยทางชีวภาพอย่างสม่ำเสมอควรมีการสื่อสารและพูดคุยกับผู้ร่วมงานและผู้เยี่ยมชมฟาร์มเพื่อร่วมกันปฏิบัติตามมาตรการที่กำหนดไว้อย่างมีประสิทธิภาพและต้องมีการประเมินระบบอย่างสม่ำเสมอเพื่อให้มั่นใจในประสิทธิภาพของมาตรการที่วางไว้

สัตวแพทย์หญิง ดร.มินตรา ลักขณา (หมอเม)
อ.น.สพ.ดร. ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ (หมอเอก) 

Risk factors of the introduction of diseases into farms : human 

One last risk factor that we will talk about is ourselves, “human”. This includes any personnel associated with the farm, such as farm workers, outside services or subcontractor and visitors.

Not only animals can carry diseases, human can too. The pathogens such as bacteria and viruses can be found on hands, shoes, hairs and cloths. So, it is important for the farm to have good measure to prevent this.

Risk factor management: Farm personnel

    - Wear clean cloth, gown or apron and special shoes while working in hatchery or culture area.

    - Provide cleaning tools for shoes. Install footbath (with proper disinfectant) before entering culture area.

    - Wash hands before and after moving fish or equipment between area.

    - Mange work flow: start working in the lower risk area before moving to the high risk area, for example, start from the most naïve fish (eggs, fry or fingerling).

    - Keep all record of people entering culture area. Restrict access for some high risk areas, such as hatchery.

Risk factor management: Visitor

    - Anyone who visiting your farm might come from a disease endemic areas. These people could be a risk factor of introducing disease into a farm.

    - Provide clean gown and boots for visitors (disposable or can be sterile after used).

    - Keep record of all visitors entering culture area. Limit the area that visitor can visit.

    - On a farm visit, there should be at least one person to accommodate the group of visitor at all time,

Managing risk factors of the introduction of diseases into farms can significantly reduce our loss. By follow good biosecurity measure, all the risks can be minimized. It is necessary to make sure that all farm personnel and visitors understand the important of risk management. In addition, your biosecurity system should be routinely evaluated to make sure that everything functions properly.

Mintra Lukkana, DVM, MSc, PhD
Pathradol Piamsomboon , DVM , PhD